عقب ماندگی ذهنی یا کم توانی ذهنی اختلالی است که در آن فرد مبتلا ضریب هوشی کمتر از حد طبیعی دارد. معمولا به افرادی که ضریب هوشی زیر 70 دارند، لقب کم توانی ذهنی داده می‌شود. اما درجه بندی این افراد با توجه به ضریب هوشی و نشانه های آنها متفاوت از یکدیگر است. این اختلال از قبل 18 سالگی آغاز می‌شود و افراد مبتلا نسبت به هم سن و سال های خود توانایی های کمتری دارند. درجه شدید عقب ماندگی ذهنی از پس فعالیت های روزمره خود نیز بر نمی‌آیند. و برای آموزش های ابتدایی نیز باید تحت درمان قرار بگیرند. در این مقاله به طور کل راجع به کودکان کم توان ذهنی صحبت کرده ایم. برای کسب اطلاعات بیشتر تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
برای دریافت مشاوره در زمینه عقب ماندگی ذهنی می توانید در هر زمان از روز برای مشاوره تلفنی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی آواژه از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 تماس بگیرید.
عقب ماندگی ذهنی
امروزه به جای استفاده از کلمه عقب ماندگی ذهنی؛ از ناتوانی ذهنی استفاده می‌کنند. افرادی که مبتلا به عقب ماندگی ذهنی هستند؛ نسبت به همسالان خود از پس فعالیت های روزمره خود بر نمی‌آیند و ضریب هوشی کمتر از حد متوسط دارند. اما با کمک آموزش های مختلف این افراد می‌توانند مهارت های لازم را آموزش ببینند تا آهسته آهسته از پس کارهای خود بر بیایند. درجات مختلفی در عقب ماندگی ذهنی وجود دارد که از خفیف تا عمیق دسته بندی می‌شوند. این افراد درمان نمی‌شوند و تنها با کمک روان درمانی می‌توان برخی از مهارت ها را به آنها آموزش داد.
خصوصیات اصلی افراد مبتلا به کم توانی ذهنی
افراد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی یا کم توانی ذهنی دارای دو خصوصیت اصلی هستند که در این بخش مقاله راجع به آنها توضیح داده ایم.
📌 رفتارهای سازشی یا انطباقی
انجام فعالیت های روزانه مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، دستشویی رفتن و … رفتار های انطباقی یا سازشی نامیده می‌شوند. افرادی که مبتلا به عقب ماندگی ذهنی هستند رفتاری های سازشی مختلی دارند و در انجام فعالیت های روزانه توانایی ندارند.
📌 هوش
یکی از خصوصیات اصلی عقب ماندگی ذهنی، هوش است. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند عملکرد ذهنی پایین تری نسبت به میانگین جامعه دارند. به طور کلی هوش به معنی حل مساله، قضاوت، برنامه ریزی، استدلال و … است. و اگر فردی هوش کمتری داشته باشد؛ میزان یادگیری و مسائلی که به هوش مرتبط هستند کاهش می‌یابد. و درک مسائل برای او به زمان بسیار زیادی لازم دارد.
تشخیص عقب ماندگی ذهنی
تشخیص عقب ماندگی ذهنی دارای 3 مشخصه است. که با کمک این مشخصه ها که در ادامه توضیح داده ایم؛ می‌توانید افراد مبتلا به این اختلال را شناسایی کنید.
🔹 مشخصه شماره 1: با کمک تست IQ می‌توانید بهره هوشی افراد را بسنجید. میانگین ضریب هوشی در جهان 100 می‌باشد. و عموم مردم ضریب هوشی بین 85 تا 115 دارند. افرادی که ضریب هوشی بالا تر از 115 داشته باشند؛ باهوش نامیده می‌شوند. و کسانی که ضریب هوشی کمتر از 70 تا 75 داشته باشند، عقب مانده ذهنی نامیده می‌شوند. پس با کمک این تست فردی که ضریب هوشی کمتر از این میزان را داشته باشد؛ کم توان ذهنی است.
🔹 مشخصه شماره 2: رفتارهای انطباقی راهی برای تشخیص عقب ماندگی ذهنی است. اگر فردی در رابطه با دو حیطه محدودیت داشته باشد؛ کم توان ذهنی است.
🔹 مشخصه شماره 3: نشانه های عقب ماندگی ذهنی قبل از 18 سالگی مشاهده می‌شود. اگر شخصی بعد از 18 سالگی نشانه هایی از خود بروز داد؛ کم توان ذهنی نیست.
انواع عقب ماندگی ذهنی
همانطور که گفته شد عقب ماندگی ذهنی درجات مختلفی دارد. که در این بخش مقاله راجع به انواع کم توانی ذهنی صحبت کرده ایم.
🔘 عقب ماندگی ذهنی خفیف
اولین درجه از عقب ماندگی ذهنی، خفیف است. این افراد رشد ذهنی کندتری نسبت به همسالان دارند و در یادگیری مهارت های زندگی روند کند تری دارند. این افراد با تمرین و تکرار می‌توانند به آرامی مهارت های لازم را آموزش ببینند و کارهای خود را انجام دهند.
🔘 عقب ماندگی ذهنی متوسط
عقب ماندگی ذهنی متوسط دومین نوع است. این افراد نسبت به دسته اول نشان های شدید تری دارند. و برای آموزش مهارت های زندگی و اجتماعی به پشتیبانی های بیشتری نیاز دارند. و به آرامی می‌توانند زندگی نسبتا مستقل داشته باشند.
🔘 عقب ماندگی ذهنی شدید
دسته سوم از عقب ماندگی ذهنی، شدید است. این دسته فرایند رشد آرامی دارند و از مهارت های قوی نیز برخوردار نیستند. آنها به طور کامل حرف نمی‌زنند و برخی متوجه صحبت های دیگران نیز نمی‌شوند. باید تحت کنترل دیگران باشند و قادر به مستقل شدن؛ نیستند.
🔘 عقب ماندگی ذهنی عمیق
اغلب افرادی که به عقب ماندگی ذهنی مبتلا هستند؛ در دسته عمیق قرار دارند. که در واقع به صورت مادرزادی به چنین اختلالی مبتلا هستند. قادر به زندگی مستقلی نیستند و وابستگی بسیار شدید به دیگران دارند. اغلب آنها دارای مشکلات جسمی نیز هستند.
دلایل عقب ماندگی ذهنی
بروز عقب ماندگی ذهنی به دلایل مختلفی بستگی دارد. که در این بخش مقاله به این دلایل اشاره کرده ایم.
➰ ژنتیک
یکی از عوامل مهم بروز عقب ماندگی ذهنی، ژنتیک است. اگر سابقه اختلال کم توانی ذهنی در خانواده وجود داشته باشد؛ احتمال ابتلای دیگران به این اختلال افزایش می‌یابد.
➰ دوران بارداری
از دیگر دلایل عقب ماندگی ذهنی، دوران بارداری است. هر چیزی که باعث بروز اختلال در کارکردهای مغز شود؛ می‌تواند به کم توانی ذهنی منجر شود. مادران باید 9 ماه بارداری را جدی بگیرند تا از آسیب های احتمالی جلوگیری کنند.
➰ آسیب ها، محیط و بیماری ها
دلایل دیگری مانند آسیب ها، محیط و بیماری ها در بروز عقب ماندگی ذهنی دخیل هستند. بیماری هایی مانند سرخک، مننژیت و سیاه سرفه. آسیب هایی مانند عفونت های مغزی، سوءتغذیه، مواد سمی در محیط، تب شدید، ضربات شدید به مغز و … احتمال بروز این اختلال را بیشتر می‌کنند.
➰ حین زایمان
در برخی موارد اگر نوزاد نارس متولد شود؛ یا در هنگام تولد با کمبود اکسیژن مواجه شود احتمال دارد که به عقب ماندگی ذهنی دچار شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بهترین زمان برای جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی، قبل از بارداری است. پیش از بارداری به پزشک مراجعه کنید، تا از حاملگی امن مطمئن شوید. در صورتی هم که رشد فرزند شما کند است و با محیط سازگار نیست؛ به پزشک مراجعه کنید. برای کمک می‌توانید از متخصصانی که در ادامه اشاره کرده ایم؛ کمک بگیرید.
🔸 روانشناسان
🔸 روان پزشکان
🔸 گفتار درمان
🔸 آموزگاران کودک استثنایی
🔸 پزشک مغز و اعصاب
🔸 متخصص اطفال
🔸 فیزیوتراپیست
🔸 مددکاران اجتماعی
درمان عقب ماندگی ذهنی
متاسفانه تا به امروز درمان قطعی برای درمان عقب ماندگی ذهنی کشف نشده است. اما برای توان بخشی به این افراد باید از خدمات متنوعی استفاده کرد. در این بخش مقاله روش های گوناگونی جهت بهبودی اوضاع توضیح داده ایم.
✔ باید عواملی که باعث تشدید این اختلال می‌شود را در نظر گرفت و روی آنها کار کرد. مثلا اگر فرد مبتلا به نوعی اختلال متابولیک دچار باشد؛ باید تنظیم رژیم غذایی صورت بگیرد.
✔ در بخش دوم باید اختلال همراه با اختلال کم توانی ذهنی را کنترل کنید. تا شرایط پیچیده تر نشود.
✔ سرعت واکنش والدین باید کنترل شود. والدین باید جنبه های مختلف زندگی را برای فرد فراهم کنند تا از حمایت های دیگر بی نصیب نماند.
کلام آخر
به طور کل عقب ماندگی ذهنی یا کم توانی ذهنی، به عوامل مختلفی بستگی دارد. راه های درمانی قطعی نیز برای این اختلال وجود ندارد. و بهترین کار کمک از روانشناس برای حمایت از کودکان مبتلا است. مرکز مشاوره آواژه به صورت تلفنی و حضوری به شما مراجعین گرامی خدمات ارائه می‌دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر با شماره زیر تماس حاصل فرمایید.
برای دریافت مشاوره در زمینه عقب ماندگی ذهنی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن های ثابت شهری با شماره 9099070354 جهت ارتباط با مرکز روانشناسی آواژه تماس حاصل نمایید.