جهان بینی مفهوم کلی و جامعی است که شامل دید و شناخت انسان از هستی می‌شود. در واقع هیچ تعریف دقیقی برای این موضوع وجود ندارد و کاملا انتزاعی است. اما جهان بینی ما در جنبه های مختلفی از زندگی مان موثر است. این مورد در بسیاری از موارد تعیین کننده بوده و باعث سوگیری شناختی ما می‌شود. از آنجایی که به اندازه انسان های روی زمین طرز تفکر های متفاوت و عقاید وجود دارد؛ جهان بینی نیز بسیار گسترده و گوناگون است. برداشت ما از مسائل متفاوت است و به همین دلیل نوع نگاه ما به اطراف مان متفاوت می‌شود. همه مکاتب و ادیان از نوعی جهان بینی نشات می‌گیرد که پیروان آنها نیز چنین تفکری را دنبال می‌کنند. این موضوع بسیار مفصل است؛ اما در این مقاله به طور مختصر در مورد برخی از جنبه های توضیح خواهیم داد.
برای دریافت مشاوره در زمینه جهان بینی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
جهان بینی
دید کلی که انسان به جهان و خلقت دارد؛ جهان بینی او را پدید می‌آورد. نمی‌توان این موضوع را کاملا اکتسابی یا ذاتی در نظر گرفت چرا که بسیاری از مسائل بر آن موثر هستند. برخی جهان بینی را جزئی از هستی شناسی در نظر می‌گیرند که عبارت است از توجیه جهان هستی، توجیه انسان و رابطه انسان با هستی. همچنین جهان بینی انسان ها در طول زمان دچار تغییراتی می‌گردد؛ پس کیفیتی ثابت نیست. در این مورد هم منطق و هم احساسات دخیل هستند. هر فردی دارای نوعی از جهان بینی است که به خاطر آن نمی‌توان او را تشویق کرد و یا مورد سرزنش قرار داد. برای آشنایی با مفهوم واقع بینی کلیک کنید.
انواع جهان بینی
به طور کلی در طول تاریخ، فیلسوفان و دانشمندان زیادی سعی در تعریف کردن جهان بینی داشته اند. اما تنها توانستند آن را به بخش های مختلف تقسیم کرده و یا تعریفی نسبی از آن ارائه دهند. حتی تعریف کردن جهان بینی نیز با کلمات، به نگرش انسانها بستگی داشته و از فردی به فردی دیگر متفاوت است. جهان بینی از لحاظ شناختی به سه دسته تقسیم می‌شود که در این قسمت به توضیح آن می‌پردازیم. از بعد محتوایی نیز به الهی و مادی تقسیم می‌شود. برای آشنایی با روش های ذهن آگاهی کلیک کنید.
📌تجربی
بر اساس جهان بینی تجربی، شناخت ما از جهان به دو عامل فرضیه و آزمون وابسته است. علم تجربی برای تبیین هر موضوعی ابتدا فرضیه ای مطرح کرده، سپس آن را وارد مرحله آزمایش می‌کند؛ سپس به کشف علت و معلول ها می‌پردازد. این نوع از جهان بینی معایب و مزایای خود را دارد. از مزایای آن می‌توان به دادن اطلاعات بسیار زیاد در مورد موضوعی جزئی اشاره کرد. از طرفی به دلیل وجود قوانین مشخص، بشر می‌تواند راه دخل و تصرف در آن را کشف کند. از طرفی جزئی بودن آن از یکی از نواقص آن نیز محسوب می‌شود. چرا که این نوع از دانش نمی‌تواند در مورد مسائل کلی اظهار نظر کند.
📌فلسفی
جهان بینی فلسفی در موضع گیری انسان نسبت به جهان هستی موثر است. در واقع این نوع است که به زندگی انسان معنا می‌دهد و او را از پوچ گرایی حفظ می‌کند. برخلاف جهان بینی تجربی، نوع فلسفی آن قطعیت بیشتری در مورد مسائل داشته و می‌تواند دید کلی تری به انسان بدهد. البته قطعا این نوع هم معایب خودش را دارد؛ اما جامع تر از تجربی است. برای اطلاع از روش های تغییر باورها و تفکر کلیک کنید.
📌دینی
همانطور که گفته شد؛ همه ادیان متکی بر جهان بینی خاصی هستند؛ که عده ای را با خود همراه می‌کنند. در واقع پیروان این دین ها جهان بینی مشابهی با یکدیگر دارند. برای مثال دین اسلام جهان بینی فلسفی داشته و نظریات خود را با استدلال بیان می‌کند. در این دین مسائل با توجیهات عقلی و منطقی و ارائه می‌شوند. پس می‌توان گفت که این موضوع در مورد اسلام عقلی فلسفی است.
معیارهای موثر بر جهان بینی
به دلیل اینکه انواع مختلفی از جهان بینی وجود دارد؛ احتمالا یک نوع آن باید کامل تر و جامع تر از بقیه باشد. برای تایید نوعی از این کیفیت، معیارهای مشخصی وجود دارد که با توجه به آنها می‌توانیم بهترین نوع آن را تشخیص دهیم. برخی از این معیارها شامل موارد زیر می‌شود. برای آشنایی بیشتر با ارزش ها در زندگی کلیک کنید.
عقل انسان باید جهان بینی را پذیرفته و تایید کند.
به زندگی معنا و جهت دهد.
اصول آن قابل دسترسی و انجام باشد.
باید محرک و آرمان پرور باشد.
توانایی و قدرت تقدیس هدف های انسانی و اجتماعی را داشته باشد.
این موضوع باید برای ما باعث ایجاد مسئولیت پذیری شود.
با توجه به معیارهایی که گفته شد؛ در جهان بینی تجربی به دلیل کیفیت آزمو و خطا نمی‌توانیم به این اهداف دست یابیم. جهان بینی فلسفی نیز نمی‌تواند آرمان ساز باشد. پس طبق این تعاریف، احتمالا کاملا ترین نوع آن، جهان بینی دینی است؛ که انسان را نسبت به مسائل پیرامونش مسئول کرده و باعث تحرک او می‌شود.
رابطه جهان بینی با ایدئولوژی
برای توضیح رابطه ایدئولوژی با جهان بینی، در ابتدا باید مفهوم ایدئولوژی را تعریف کنیم. در تعریفی کوتاه از این موضوع می‌توان گفت؛ ایدئوژی نوعی خودآگاهی است. و یا در تعریفی کلی تر می‌توان گفت که ایدئولوژی سیستمی از ایده ها و قضاوت هاست صریح و سازمان یافته هستند. همچنین می‌تواند موقعیت یک گروه یا جامعه را توصیف و تبیین کند. ایدئولوژی نیز دو نوع انسانی و گروهی دارد. عده ای مفهوم جهان بینی را با ایدئولوژی یکسان در نظر می‌گیرند. اما اینگونه نیست. ایدئولوژی را می‌توان تنها جزئی از جهان بینی در نظر گرفت. و قطعا جهان بینی موضوع کلی تری است. در واقع ایدئولوژی، باید و نبایدهایی را برای گونه بشر تعیین می‌کند. اما جهان بینی انسان ها محدود نکرده و به او اجازه تصمیم گیری و اختیار در موارد مختلف را می‌دهد. برای آشنایی با مفهوم خودآگاهی کلیک کنید.
تفاوت حیوان و انسان در جهان بینی
جهان بینی به شناخت برمی‌گردد؛ و شناخت تنها مختص انسان است. پس جهان بینی تنها مختص گونه انسان است و حیوانات از آن برخوردار نیستند. در واقع حیوانات تنها بر اساس غریزه تصمیم می‌گیرند اما برخی از تحقیقات حاکی از آنند که حیوانات از نظر احساسی از انسانها پیشرفه تر هستند. آنها دارای برخی حواسی هستند که انسان آنها را ندارد. اما از طرفی دیگر در مورد حواسی که با انسانها مشترک هستند نیز نسبت به انسان پیشرو هستند. اما احساس با شناخت متفاوت است. به همین دلیل جهان بینی برای حیوانات تعریف نمی‌شود.
سخن پایانی
جهان بینی همچنین می‌تواند شامل فلسفه طبیعی، ارزش ها و هنجارها، احساسات، اخلاقیات و اصول اساسی، شود. این مفهوم توسط دانشمندان و مکتب های زیادی تعریف شده است. اما هیچ یک، هنوز نتوانسته اند تعریفی جامع و کامل از آن ارائه دهند. همانطور که مشاهده کردید این مفهوم، انواع مختلفی داشته و عوامل زیادی بر آن موثر هستند. می‌توان تا حدی آن را شخصی در نظر گرفت که هر فردی می‌تواند تعریف متفاوتی از آن داشته باشد. اما از طرفی بسیار کلی و فراگیر است. افراد می‌توانند در این مورد تفکر کرده و در مورد آن تصمیمات مختلفی بگیرند.
برای دریافت مشاوره در زمینه جهان بینی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.