امر ازدواج در تمامی کشورها به عنوان روشی پسندیده و قانونی برای تشکیل خانواده در نظر گرفته می‌شود. ازدواج یک‌راه معقول برای بقای نسل به‌حساب می‌آید. کشور ما نیز در بخشی از قانون مدنی خود قواعد مربوط به ازدواج را بررسی و مطرح کرده است. قانون مدنی ما در بسیاری از موارد برای تعیین قواعد مربوط به ازدواج از شرع مقدس پیروی می‌نماید. اما یکی از مواردی که در دنیای امروزه پیش می‌آید ازدواج یک ایرانی با اتباع غیر ایرانی است. پرسش این است که قانون چگونه به این دسته از ازدواج‌ها می‌نگرد و چه قوانینی برای آن در تعیین می‌نماید؟ در ادامه این مطلب به مسئله ازدواج با اتباع می‌پردازیم.
ازدواج با اتباع چیست ؟
در تمامی کشورها ازدواج یک‌راه معقول برای تشکیل خانواده و بقای نسل محسوب می‌شود. و هر کشور قوانین مخصوص به خود را برای ایجاد یک عقد ازدواج و شرایط آن تعیین می‌نماید. کشورها نیز در بخشی از قانون مدنی به ازدواج و قواعد مربوط به آن پرداخته است. و اغلب قوانین مربوط به ازدواج در قانون مدنی با پیروی از شرع مقدس نگارش شده است.
در دنیای امروز اما مسئله جدیدی تحت عنوان ازدواج با اتباع خارجی مطرح است. منظور از ازدواج با اتباع این است که یک فرد ایرانی با شخصی غیر ایرانی که به‌اصطلاح تابعیت ایران را ندارد و ازنظر مذهب، فرهنگ، قانون و .. با ما متفاوت است ازدواج نماید. اینکه در این‌گونه ازدواج‌ها قوانین کدام کشور برقرار می‌شود و این ازدواج‌ها چه آثار و نتایجی به دنبال دارد؟ قانون ایران تنها در شرایطی خاص ازدواج ایرانیان با اتباع خارجی را مجاز می‌داند. و برای این موارد محدود قواعد و شرایطی را تعیین می‌نماید.
تبعه ایران کیست ؟
پیش از آنکه شرایط ازدواج با اتباع خارجی را توضیح دهیم بهتر است مشخص نماییم چه کسانی اتباع ایران محسوب می‌شوند. قانون مدنی در ماده 976 خود ویژگی‌های افرادی که به عنوان اتباع ایران به‌حساب می‌آیند را به‌طور کامل مطرح می‌کند.
بر اساس این ماده افرادی که از پدر و مادری ایرانی متولد شوند تبعه ایران هستند. همچنین اگر در ایران متولد شوند اما پدر و مادرشان نامعلوم باشد نیز تبعه ایران هستند. به‌علاوه اگر فردی پدر ایرانی داشته باشد یا از پدری خارجی و مادر ایرانی متولد شود اما به‌طور بی‌وقفه تا یک سال پس از 18 سالگی در ایران سکونت داشته باشد نیز تبعه ایران محسوب می‌شود. اگر زنی خارجی با مرد ایرانی ازدواج نماید تبعه ایران می‌شود.
شرایط ازدواج با اتباع غیر ایرانی
بر اساس قانون مدنی ایران قواعد حاکم بر روابطی نظیر ازدواج با اتباع بیگانه یا سایر احوال شخصیه افراد و اتباع ایرانی، حتی اگر در خارج از کشور اقامت داشته باشند قانون ایران خواهد بود. به عبارت دیگر تمامی اتباع ایرانی در روابط شخصی خود نظیر ازدواج، طلاق، ارث و… تابع مقررات و قوانین ایران هستند حتی اگر در ایران زندگی نکنند و مقیم خارج از ایران باشند. بنابراین نکاح یا ازدواج با اتباع خارجی نیز تحت حاکمیت قانون ایران است. قانون ایران نیز تنها در موارد خاصی اجازه ازدواج اتباع ایرانی با اتباع خارجی را می‌دهد. و تنها در این موارد به خصوص این دسته از ازدواج‌ها را به رسمیت می‌شناسد. این شرایط به شرح زیر است.
شرایط ازدواج با اتباع در قانون ایران
بر اساس قانون ایران برای پذیرش ازدواج اتباع ایرانی با اتباع خارجی باید شرایطی رعایت شود. ابتدا اینکه طرفین ازدواج اهلیت قانونی داشته باشند یعنی عاقل و بالغ و رشید باشند. همچنین هر دو طرف برای اجرای عقد رضایت داشته و ازدواج با اکراه نباشد. مورد بعدی این است که طرفین دارای موانع نکاح نباشند. یعنی قرابت نسبی (پدر ، مادر، خواهر، برادر و..) نداشته باشند. کافر نباشند. در حالت احرام نباشند. زن شوهر نداشته باشد یا در عده فوت و طلاق نباشد.
برای ازدواج زن با تبعه خارجی باید مجوز دولت را دریافت کنید. مرد خارجی در ازدواج با زن ایرانی مسلمان باید مسلمان باشد. این‌یکی از قواعد اسلام و ایران است. قانون و شرع نکاح زن مسلمان با غیرمسلمان را جایز نمی‌داند. همچنین اگر زن ایرانی باکره باشد باید اجازه پدر یا جد پدری را نیز دریافت کند.
مرد ایرانی مسلمان می‌تواند با زن خارجی غیرمسلمان ازدواج نماید اما زن نباید مشرک باشد. یعنی اهل کتاب یا به عبارتی پیرو یکی از ادیان الهی مسیحیت، یهودی و … باشد. البته قانون ایران در مورد نحوه ازدواج مرد ایرانی با زن اهل کتاب خارجی سکوت کرده است. بنابراین ما در این مورد باید به شرع رجوع کنیم. که در شرع آمده است مرد ایرانی مسلمان تنها می‌تواند با زن اهل کتاب ازدواج موقت جاری نماید نه ازدواج دائم.
مراحل و مدارک لازم در ازدواج با اتباع خارجی
شما برای ازدواج قانونی با تبعه خارجی باید ابتدا به سامانه میخک وزارت کشور مراجعه و درخواست ثبت ازدواج و صدور پروانه زناشویی‌تان را بدهید. برای مرد خارجی و زن ایرانی باید گواهی بلامانع بودن این ازدواج دریافت شود. بعد از آن می‌توانید مدارک خواسته‌شده نظیر مدارک هویتی و گواهی عدم سوءپیشینه را به کنسولگری ایران یا اداره کل امور اتباع خارجه ایران ارسال نمایید.
سپس طرفین باید آزمایشات معین سده در قانون را برای اطمینان از سلامت طرفین انجام دهند. تا عدم ابتلای طرفین به بیماری‌های مانع ازدواج مثل ایدز هپاتیت اعتیاد و.. مشخص شود. مرحله بعدی دریافت گواهی تشرف به اسلام مرد و زن خارجی غیرمسلمان است. و درنهایت ثبت ازدواج در مراجع قانونی می‌باشد.
مدارک لازم
بنابراین شما برای ازدواج با یک تبعه خارجی به مدارک زیر احتیاج دارید:
دریافت پروانه زناشویی و ثبت ازدواج که از طرف وزارت امور خارجه و سامانه میخک این وزارتخانه صادر می‌شود.
مدارک هویتی طرفین برای اجرای عقد نکاح که شامل شناسنامه، پاسپورت معتبر، کارت ملی زن و مرد ایرانی، گواهی ولادت مرد خارجی و… می‌شود. همچنین 3 قطعه عکس 3 در 4 طرفین لازم است.
گواهی بهداشتی که پس از انجام آزمایشات معین‌شده به طرفین اعطا می‌شود.
زن ایرانی که باکره است باید اجازه‌نامه ولی قهری خود را داشته باشد یا در صورت فوت پدر و جد پدری گواهی فوت ایشان را داشته باشد. همچنین در صورت طلاق یا فوت همسر سابق باید طلاق‌نامه یا گواهی فوت همسر را ارائه دهد.
زن و مرد تبعه خارجی برای ازدواج دائم و قانونی با یک تبعه مسلمان ایرانی باید گواهی تشرف به اسلام را دریافت نمایند.
گواهی عدم سوءپیشینه کیفری و گواهی تجرد یا تأهل مرد تبعه خارجی برای ازدواج با زن ایرانی نیز در صورتی که زن ایرانی ارائه آن را درخواست نماید باید ارائه شود. در صورت عدم درخواست این دو گواهی توسط زن ایرانی تنها داشتن مدارک اصلی برای ثبت ازدواج کافی است.
سؤالات متداول
ازدواج با اتباع به چه معناست ؟
منظور از ازدواج با اتباع این است که یک فرد ایرانی با شخصی غیر ایرانی که به‌اصطلاح تابعیت ایران را ندارد و ازنظر مذهب، فرهنگ، قانون و .. با ما متفاوت است ازدواج نماید.
آیا امکان ازدواج قانونی ایرانیان با اتباع خارجی وجود دارد ؟
بله، نکاح یا ازدواج ایرانیان با اتباع خارجی تحت حاکمیت قانون ایران است. قانون ایران نیز تنها در موارد خاصی اجازه ازدواج اتباع ایرانی با اتباع خارجی را می‌دهد. و تنها در این موارد به خصوص این دسته از ازدواج‌ها را به رسمیت می‌شناسد. این شرایط در مطالب بالا توضیح دادیم.