حتما این مساله ذهن شما را نیز درگیر کرده است که سعی کنید اعتماد به نفس تان را تقویت کنید ولی بعضا نتیجه ی مطلوب تان را کسب نکرده اید. یکی از دلایل عدم موفقیت افراد در زمیه ی افزایش اعتماد به نفس، توجه نکردن به احساس خودکارآمدی می باشد. در واقع خودکارآمدی می تواند حلقه ی گمشده ی افزایش رضایت مندی و افزایش اعتماد به نفس شما باشد. در این مقاله تلاش شده ضمن ایجاد تصویری روشن از خودکارآمدی به تکنیک های افزایش این مولفه ی مهم زندگی پرداخته شود .
تعریف خودکارآمدی
اگر بخواهیم خودکارآمدی را تعریف کنیم باید بگوییم خودکارآمدی همان برداشتی است که فرد درباره ی اعمال و افکار خود دارد. یعنی آیا نگاه فرد نسبت به توانایی های خودش مثبت است یا منفی؟ مثلا اگر کار جدیدی به او پیشنهاد شود آیا پیش بینی می کند که می تواند از پس کار بربیاید یا خیر؟ آیا تصور می کند که توانایی لازم و اعتماد به نفس لازم برای انجام کار را دارد؟ طبق تعریفی که بندورا، یکی از بنیان گذاران انسان گرایی، از خودکارآمدی ارائه می دهد خودکارآمدی شاخصی است که نشان می دهد شما چه مقدار به توانایی هایتان باور دارید و این باور چه مقدار بر رویکرد و عملکردتان در زندگی اثر می گذارد.
چرا خودکارآمدی مهم است
امروزه و در عصر ارتباطات داشتن مهارت های اجتماعی و ارتباطات کلامی مولفه مهمی در موفقیت شما تلقی می شود و جالب است بدانید ریشه ی اصلی این دو مولفه احساس خودکارآمدی شماست! در نتیجه تقویت خودکارآمدی به شکل مستقیم بر موفقیت شغلی، تحصیلی و عاطفی شما اثر می گذارد. اگر شما به توانایی های خود باور داشته باشید بهتر با چالش های زندگی تان رو به رو میشوید و مدیریت سازنده تری در برابر رویداد های زندگی از خود نشان خواهید داد. بنابراین خودکار آمدی در شکست و یا موفقیت شما در سراسر زندگی اثر گذاز است.
طبق تحقیقات، خودکارآمدی با سلامت روان و قدرت سازگاری رابطه ی مستقیم دارد و با تقویت این عامل احتمال موفقیت های تحصیلی، شغلی، سیاسی و اجتماعی شما افزایش می یابد.
فاکتور های موثر بر شکل گیری خودکارآمدی
از آنجایی که تاثیر خودکارآمدی بر جنبه های بهزیستی ما بسیار مشهود است، روان شناسان سعی می کنند از طریق تقویت عوامل موثر بر احساس خودکارآمدی به مراجعان کمک کنند تا به شکل سازنده تری از چالش ها و پیچیدگی های زندگی خود عبور کنند. در ادامه به چند فاکتور مهم در مولفه ی خودکارآمدی می پردازیم.
تجارب موفقیت آمیز شما
موفقیت به طور مستقیم بر نوع قضاوت ما در مورد توانایی هایمان تأثیر می گذارد. موفق شدن در یک فعالیت علاوه بر افزایش اعتماد به نفس، انگیزه ما در رسیدن به اهداف مشابه را افزایش می دهد. دستاورد ما بعد از یک تجربه ی موفقیت آمیز حس تسلط است که دقیقا مقابل احساس شکست قرار دارد. احساس شکست دشمن خودکارآمدی شماست و شما را در شک و تردید نسبت به خودتان قرار می دهد و این مساله می تواند در دراز مدت باعث ابتلا به افسردگی شود. ایجاد احساس خودکارآمدی نیازمند انعطاف پذیری برای مدیریت توانایی های شماست. افرادی که پس از غلبه بر موانع موفق می شوند، به شکل مشهودی دارای حس کارآمدی خودباوری قوی تری می باشند.
مشاهده عملکرد دیگران
حتما برای شما هم پیش آمده است که سر انجام فعالیتی انگیزه ی خودتان را به کمک این فکر تامین کرده اید که وقتی دیگران از پس انجام این کار بر آمدند، چرا من از پسش بر نیایم؟ در واقع دومین منبع کارآمدی از عملکرد دیگران، به خصوص افرادی که عادت داریم خودمان را با آنها مقایشه کنیم، ناشی میشود. البته باید توجه شود این مقایسه به معنای سرزنش کردن خودمان نیست صرفا مفهومی برای در نظر گرفتن قابلیت های نهفته ی ماست.
هدف ها و الگو های شما در زندگی
ما انسان ها معولا افرادی را به عنوان الگو انتخاب می کنیم که دوست داریم شبیه شان شویم، آنها را تحسین می کنیم و قواعد و اصول آنها را در زندگی مان پیاده می کنیم. در واقع الگوهای زندگی مان نقش حیاتی در ایجاد خودکارآمدی دارند. پس باید در انتخاب این الگوها و اهداف دقت نظر لازم را به خرج داد تا از این طریق به شکل غیر مستقیم بر خودکارآمدی اثر مطلوبی گذاشت.
انواع خودکارآمدی
انواع خودکارآمدی عبارت اند از خودکارآمدی عاطفی، خودکارآمدی خلاق و خودکارآمدی اجتماعی. خودکارآمدی عاطفی یعنی درک ما از توانایی مان در شناخت، مدیریت و کنترل احساسات منفی و مثبت مان. خودکارآمدی خلاق یعنی درک ما از توانایی مان برای حل مسائل به شکلی خلاقانه. به عبارت دیگر باور ما نسبت به اینکه چه مقدار می توانیم چالش های زندگی مان را متفاوت از مسیری که دیگران برای حل آنها استفاده می کنند حل کنیم. و در ادامه خودکارآمدی اجتماعی نیز به معنای برداشت ما از مهارت هایمان برای برقراری تعاملات اجتماعی و ارتباط با دیگران است.
راهکارهای افزایش خودکارآمدی
کارهای چالش برانگیز و نسبتا دشوار انجام دهید
زمانی که در حال هدف گذاری هستید نباید به سراغ کار هایی بروید که خیلی ساده و پیش پا افتاده باشند که احساس کنید کار خاصی انجام نداده اید و همین طور نباید به سراغ کارهای خیلی دشوار بروید که از توانایی های شما به دور باشند و حس یاس و ناامیدی نسبت به خودتان در شما ایجاد کنند. یک کار چالش برانگیز، خودکارآمدی پایین را مجدداً تقویت می کند. توصیه می شود در برنامه ریزی های خود اهدافی را تدوین کنید که مقداری شما را به چالش بکشند.
علایق تان را دنبال کنید
علایقه ی اصلی تان را پیدا کنید. در مورد آن کتاب بخوانید و اگر لازم است از افراد ماهر در آن زمینه پرس و جو کنید و آن را به خوبی بیاموزید. انجام کاری که به آن عشق می ورزید و در آن خوب هستید می تواند مثل داروی مسکن اوضاع خودکارآمدی تان را بهبود بخشد.
به خودتان بازخوردهای متمرکز و مثبت دهید
به خودتان تشویقی مداوم و خاص بدهید مانند:من می توانم این کار را انجام دهم. متعهد شوید تمام کاری که برای رسیدن به اهدافتان لازم است انجام می دهید. تشویق کردن خودتان در صورت که واقع بینانه باشد بسیار موثر است. وقتی به دستاوردی ارزشمند میرسید از تمجید و تحسین استفاده کنید ولی از هذیان گویی اجتناب کنید. زیرا اگه این تشویق ها دروغ باشند اثر خود را از دست می دهند. فراموش نکنید شما باید عملکرد گذشته ی خود را با عملکرد کنونی تان مقایسه کنید نه با عملکرد دیگران در آن زمینه. زیرا مقایسه ی شدید خودتان با دیگران می تواند منجر به سرزنش و از دست دادن انگیزه تان شود.
موفقیت های دیگران را تشویق کنید
تشویق تلاش دیگران می تواند به طور غیرمستقیم باعث افزایش احساس کارآمدی شما شود زیرا رفتار شما با دیگران آینه ی تمام قد رفتار شما با خودتان است، تشویق دیگران به خاطر دستاوردهایشان باعث میشود دستاورد ها و موفقیت های دیگران و خودتان را تصادفی نبینید و انگیزه ی بیشتری برای ادامه ی مسیر داتشه باشید.
خودکارآمدی ، نردبان موفقیت
احساسات مثبت مانند خودمختاری، عشق، و حمایت از خانواده، آموزش و تشویق به عنوان عواملی تسهیل کننده برای رسیدن به خودکارآمدی عمل می کنند. فردی که خودکارآمدی بالایی دارد به احتمال بیشتری بعد از موفقیت احساس اعتماد به نفس می کند، شکست ها را فرصتی برای تلاش مجدد می بیند وبه این سادگی ها ناامید و تسلیم نمی شود و با کسب مهارت‌های جدید، و تجربیات جدید در راستای افزایش احساس خودکارآمدی خود گام بر می دارد.