منظور از اوتیسم پنهان چیست؟ اوتیسم اختلالی در رشد و اختلال رفتاری عصبی است و به نظر می‌رسد آمار مبتلایان به آن رو به افزایش می‌باشد. مطابق آمار رسمی سازمان جهانی بهداشت، آمار ابتلاها به این اختلال، در سال 1975 از هر 5 هزار نفر یک نفر، در سال 2004 یک در 166 نفر و در سال 2014 از هر 42 کودک یک کودک بوده است. با این وجود خیلی‌ها اوتیسم را نمی‌شناسند. اوتیسم بیماری ناشناخته‌ای است که اکثرا آن را عقب ماندگی ذهنی می‌دانند و همین امر موجب بی‌توجهی به کودکان اوتیسم و عدم درمان آنها می‌شود. شما می‌توانید با کمک نشانه‌های اوتیسم و علائم هشدار دهنده آن، اوتیسم را زودتر تشخیص دهید و شروع به درمان نمایید. مهمترین ویژگی مشترک قربانیان اوتیسم، ضعف در برقراری ارتباط است؛ فرد اوتیسم نمی‌تواند روابط اجتماعی موفقی تجربه کند و اغلب رفتارهای تکراری از خود نشان می‌دهد. در ادامه بیشتر با علائم این اختلال آشنا شوید.
اختلال اوتیسم چیست
اوتیسم یک مشکل چالش برانگیز در زمینه رشد و نوعی اختلال رفتاری است. از این رو، از دیرباز مورد توجه پژوهشگران و متخصصان بوده است. در گذشته مبتلایان اوتیسم را به 5 دسته تقسیم‌بندی می‌کردند. گروهی که تمامی علائم را دارند جزء طیف شدید اوتیسم می‌باشند؛ ولی برخی که فقط چالش‌های کمی در برقراری ارتباط دارند، جزء طیف خفیف قرار می‌گیرند. پژوهشگران میزان شیوع اوتیسم را در بین افراد، معمولا یک درصد جامعه می‌دانند که منشاء ابتلا به آن بسیار پیچیده است و در روند رشد کودکان تبعاتی بر جای می‌گذارد. بیشتر افراد عادی قادر به تشخیص این اختلال نمی‌باشند، ولی زنگ خطرهای هشداردهنده اوتیسم، معمولاً قبل از ۳ سالگی آشکار است. با مراجعه زودهنگام به پزشک می‌توانید از خدمات درمانی موثری جهت کاهش عوارض ناشی از اوتیسم و کنترل آن استفاده نمایید.
اوتیسم اولیه و اوتیسم ثانویه چیست
از دیگر تقسیم‌بندی‌هایی که برای اختلال اوتیسم وجود دارد، اوتیسم اولیه و اوتیسم ثانویه می‌باشد. دلایل بروز اوتیسم اولیه را عوامل ژنتیکی می‌دانند، ولی برای اوتیسم ثانویه شرایطی مانند هیپوتیروئید و صرع را تاثیرگذار می‌دانند. امروزه در قرن بیست و یکم سبک زندگی‌های غلطی میان مردم رایج است که عواقب جبران‌ناپذیری برای سلامت انسان‌ها دارد. برای همین والدین باید دقت بیشتری نسبت به این شرایط و برنامه روزانه و سبک زندگی فرزندان داشته باشند. همچنین عواملی چون کمبود تغذیه‌ای در زمان بارداری، سن بالا والدین در هنگام بارداری، آلاینده‌های محیطی، کم‌کاری تیروئید و استفاده از داروها و مواد غذایی ناسالم در دوران بارداری، شانس ابتلا به اختلال اوتیسم را در کودک چند برابر افزایش می‌دهد.
علائم اوتیسم
اوتیسم، اختلالات جدی در روند رشد کودکان ایجاد می‌کند و معمولاً برای تشخیص آن به زمان زیادی نیاز نیست. در اغلب موارد تا قبل از ۳ سالگی علائم آن را می‌توان مشاهده کرد. حتی برخی از والدین نیز در همان نخستین سال تولد، وجود مشکلاتی خاص را در حرکات فرزندشان متوجه می‌شوند. اگر شما هم به عنوان والدینی دلسوز، موانع و مشکلاتی در کسب مهارت‌های فرزندتان مشاهده کردید، بهتر است سریعتر با پزشک مشورت نمایید. این نواقص در سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، بسیار ملموس هستند. علائم مهم اوتیسم عبارتند از:
- کودک قادر به برقراری ارتباط کلامی و غیرکلامی سالم با سایرین نیست.
- لبخند و ارتباط چشمی چندانی در آنها نمی‌توان دید.
- کودک نه تنها با افراد غریبه، بلکه با بستگان نزدیک خود نیز قادر نیست تعاملات اجتماعی استانداردی برقرار کند.
- کودک اوتیسم واکنش خوبی نسبت به لمس بدنی نشان نمی‌دهد، حتی ممکن است هنگام تعویض پوشک یا بغل کردن، عکس‌العمل‌های نامناسبی از خود نشان دهد.
- این کودکان معمولا در موقعیت‌های ناآشنا و جدید، تغییرات شدید خلقی چون پرخاش و عصبانیت و مقاومت از خود نشان می‌دهند.
علل ابتلا به اوتیسم
با وجود گذشت بیش از یک قرن از تشخیص اوتیسم به عنوان یک نوع بیماری روانی در دنیا، هنوز تحقیقات درباره این اختلال کامل نیست و ادامه دارد. برای همین نمی‌توانیم با قاطعیت بگوییم که تمام عوامل دخیل در ابتلا به اوتیسم در کودکان و نوجوانان را شناخته ایم! اوتیسم به علت اختلالات مغزی در انسان رخ می‌دهد. و به دنبال آن، پردازش اطلاعات در ذهن انسان به مخاطره می‌افتد. تا به امروز چند عامل مهم را به عنوان علل بروز اختلال اوتیسم در کودکان تشخیص داده‌اند که به آنها می‌پردازیم.
مشکلات ژنتیکی
بررسی‌های متخصصان علم ژنتیک، موروثی بودن اختلال اوتیسم را ثابت کرد. وجود اختلالات ژنتیکی، مخصوصا مشکلاتی مانند سندروم رت و ایکس شکننده، در ابتلای کودکان به اوتیسم مؤثرند. تجربه‌ها نیز نشان می‌دهد، در خانواده تعداد قابل توجهی از کودکان مبتلا به اوتیسم، سابقۀ این بیماری وجود دارد. البته چنین نیست که تمام اختلالات ژنتیکی از طریق ارثی منتقل شوند، بلکه برخی از آنها در اثر عوامل طبیعی موجود در زندگی هرکسی، رخ می‌دهند.
عوامل محیطی
برخی تحقیقات آزمایشگاهی هم نشان می‌دهند، آلودگی‌های محیطی همچون ویروس‌ها نیز می‌توانند موجب ابتلای کودکان به اوتیسم شوند. البته فعلا بر سر این موضوع بین متخصصان اختلافات زیادی وجود دارد و هنوز تحقیقات روی این عامل کامل نمی‌باشد.
استفاده از برخی داروها در دوران بارداری
مصرف گروهی از داروها در دوران بارداری، مانند والپروئیک و تالیدومید که جهت کنترل بیماری صرع تجویز می‌شوند، خطر ابتلا به اوتیسم در کودکان را افزایش می‌دهد.
کمبود مواد معدنی در بدن مادر
آهن از مهمترین مواد معدنی می‌باشد که برای بدن هر انسانی نیاز است. دانشمندان در یک بررسی آزمایشگاهی نشان دادند که کمبود آهن در بدن مادر باردار، احتمال ابتلای نوزاد را به اوتیسم تا حدود پنج برابر افزایش می‌دهد.
بارداری در سنین بالا
اصلی‌ترین عامل ایجاد اوتیسم در کودکان، جهش ژنتیکی است. مادرانی که در سنین بالا باردار می‌شوند، بیشتر در معرض جهش ژنتیکی هستند و طبق بررسی‌های محققان، بارداری بالای چهل سال، موجب افزایش 15 درصدی خطر ابتلای نوزاد به اوتیسم می‌شود.
ابتلای مادر به دیابت
یکی دیگر از عوامل موثر در بروز اوتیسم در نوزادان، بیماری دیابت است. ابتلای مادر در طول دورۀ بارداری به دیابت، خطر بروز اوتیسم در نوزاد را افزایش می‌دهد. طبق بررسی‌های محققان احتمال ابتلای نوزاد به اوتیسم تحت این عامل تا 63 درصد بالاتر از مادران سالم است.
در ایران چه مراکزی برای درمان و بهبود افراد اوتیسم وجود دارد
اگر شما احساس کردید که نشانه‌های اوتیسم در کودکتان وجود دارد، بهتر است ابتدا به متخصص این حوزه مثلا روانشناس و مشاور یا روانپزشک مراجعه کنید. آنها به صورت یک کار تیمی این اختلال را تشخیص می‌دهند. این متخصصان با توجه به نیاز بیمار، سن او و سطح بیماری او، یک روش درمانی را معرفی می‌کنند. ممکن است مراکز و کلینیک‌های خصوصی کاردرمانی، رفتار درمانی، گفتار درمانی و حتی آموزش‌هایی را در مدرسه ارائه دهند. در کنار این کلینیک‌ها مراکز روزانه اوتیسم نیز هستند که کودک مبتلا را همانند مهد کودک یا مدرسه هر روز باید به این مرکز ببرید. در این مکان با رویکرد درمانی ABA، تحت درمان و آموزش قرار می‌گیرد. مدارس اوتیسم، مراکز خدماتی مانند انجمن اوتیسم و یا کمپین‌هایی نیز وجود دارند که در آنها از والدین حمایت‌های مادی و معنوی می‌شود.
آیا امکان پیشگیری از بروز اوتیسم در کودکان وجود دارد
اگر علت اوتیسم چیزی غیر از عامل ژنتیک (از اختیار انسان خارج است) باشد، می‌توان بروز اوتیسم در کودکان را کنترل کرد. ارائه یک سبک زندگی سالم مهمترین راه در پیشگیری از ابتلا به اوتیسم در کودک می‌باشد. کودکتان را با غذای سالم تغذیه کنید، از رفتارهای پرخطر منع کنید، در دوران بارداری زیاد دارو مصرف نشود، واکسیناسیون کامل در دورۀ بارداری و زندگی در محیط‌های سالم و به دور از تنش، مهمترین را‌هکارها برای جلوگیری از بروز اوتیسم در کودکان است.
کلام پایانی
متأسفانه تا به امروز داروی علمی و اثرگذاری برای کنترل اوتیسم موجود نیست، ولی تلاش‌های محققان برای این منظور ادامه دارد. اکثر مبتلایان به اوتیسم تا قبل از سن ۵ سالگی تشخیص داده می‌شوند. و این نتیجه دقت والدینشان است که به محض مشاهده علائم هشداردهنده‌ای چون اجتناب از برقراری تماس چشمی، انجام رفتارهای تکراری و حساسیت‌های بالای بدنی، فورا کودک را برای معاینه نزد متخصص می‌برند. ولی بزرگسالانی هم وجود دارند که در این سن متوجه اختلال شده‌اند. تشخیص دیرهنگام به این دلیل است که فرد علائم خفیفی دارد و در نتیجه تشخیص سخت می‌شود. این افراد گاهی هم زمانی به مشکل خود پی می‌برند که متوجه اوتیسم در یکی از اقوام درجه یک خود می‌شوند. همچنین توانایی کنترل علائم اوتیسم در بزرگسالان بالاست و برای همین این مشکل در آنها پنهان می‌ماند.