آیا با اصطلاح کالبدشکافی آشنایی دارید؟ یکی از آزمایش‌های مربوط به پزشکی قانونی کالبدشکافی اجساد با هدف تعیین علت مرگ آن‌ها می‌باشد. سازمان پزشکی قانونی به قوه قضاییه وابسته است و کالبدشکافی را با اجازه قانونی انجام می‌دهد. اما مقصود از کالبدشکافی چیست و به چه صورت انجام می‌گیرد؟ در ادامه این مطلب قصد داریم به معرفی کالبدشکافی و انواع آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
کالبدشکافی چیست ؟
معاینه پس از مرگ یا اتوپسی autopsy به کالبدشکافی معروف است. هدف از انجام اتوپسی تعیین علت مرگ افراد می‌باشد. پس از فوت یک شخص جسد وی توسط یک پزشک متخصص در حوزه پاتولوژی معاینه می‌شود. متخصص پاتولوژی در واقع در کشف و درک ماهیت بیماری و دلایل بیماری تخصص دارد. با انجام اتوپسی یا کالبدشکافی می‌توانیم از بافت بدن انسان پس از مرگ وی اطلاعات مفیدی در خصوص زمان و علت فوت فرد کسب کنیم. پاتولوژیست‌ها با استفاده از این اطلاعات می‌توانند درک بهتری از چگونگی تأثیر یک بیماری بر روی انسان و مرگ پیدا کنند. یادگیری بیشتر در خصوص بیماری‌ها و به خصوص مرگ به سود سایر بیماران نیز می‌باشد. چرا که این اطلاعات در آینده و درمان دیگر بیماران تأثیر بسیاری دارد.
اما علاوه بر مسئله یادگیری همان‌طور که اشاره شد هدف اصلی کالبدشکافی تعیین علت مرگ اشخاص است. لذا اتوپسی می‌تواند جز تأثیر بر درمان سایر بیماران در مسائل حقوقی و قانونی و جنایی نیز قابل استفاده باشد. پزشک قانونی سازمان وابسته به قوه قضاییه است که برای اظهارنظر پزشکی حقوقی در محاکم قضایی صاحب صلاحیت می‌باشد. وظیفه پزشکی قانونی انجام امور تشخیصی و آزمایشگاهی پاسخ به درخواست مراکز و نهادهای دولتی که نیازمند نظرات تخصصی پزشک قانونی هستند می‌باشد. که یکی از این اعمال تشخیص علت مرگ افراد پرونده‌های قضایی می‌باشد.
انواع کالبدشکافی یا اتوپسی
با توجه به تعریفی که از کالبدشکافی یا اتوپسی ارائه کردیم. درمی‌یابیم که اتوپسی بر اساس اشخاص درخواست دهنده یا محل انجام اتوپسی و یا هدف آموزشی یا قضایی به دو نوع تقسیم می‌شود. اول کالبدشکافی پزشکی قانونی، دوم کار با شکافی بیمارستانی.
کالبدشکافی پزشکی قانونی
این نوع از کالبدشکافی یا اتوپسی زمانی صورت می‌گیرد. که سازمان پزشکی قانونی یا پلیس با توجه به دلایل قانونی به مرگ یک فرد مشکوک شوند. در این صورت به اطلاعاتی در خصوص فوت آن فرد نیازمند می‌گردند. و جهت کشف علت مرگ عمل اتوپسی یا کالبدشکافی توسط پزشکان پزشکی قانونی انجام می‌گیرد. مثلاً در مرگ‌های غیرطبیعی مثل قتل این نوع از اتوپسی در پزشکی قانونی اعمال می‌شود.
کالبدشکافی بیمارستانی
این نوع از اتوپسی یا کالبدشکافی بعد از مرگ و با رضایت خانواده متوفی انجام می‌شود. به این علت که دلیل مرگ متوفی مشخص شود. که اطلاعات مفیدی نیز برای کادر پزشکی به ارمغان می‌آورد. البته توجه داشته باشید که طی اتوپسی یا کالبدشکافی پزشکان بیمارستان فقط اعضای بدن یا بافتی که شما به عنوان خانواده با آن موافقت کردید. می‌توانند برای معاینه یا تحقیق از جسد خارج نمایند.
برخی از دلایل کالبدشکافی بیمارستانی به این شرح است. اول؛ ممکن است در برخی موارد علت بیماری فرد متوفی مشخص نباشد. و جهت کشف علت بیماری درخواست کالبدشکافی شود. دوم؛ گاهی جهت تشخیص درصد موفقیت یک روش درمانی روی فرد متوفی کالبدشکافی انجام می‌گیرد که اطلاعات به‌دست‌آمده از این کار به سود سایر بیماران خواهد بود. سوم؛ دیگر دلیل کالبدشکافی بیمارستانی این است که پزشک به بیماری ژنتیکی مشکوک باشد. و با کالبدشکافی می‌تواند به سایر اعضای خانواده اطلاعاتی ارائه دهد.
انواع درخواست برای کالبدشکافی یا اتوپسی
همان‌طور که در مطالب بالا شرح دادیم اتوپسی در صورت درخواست توسط پزشک قانونی جهت کشف علت مرگ ناشناخته یا مرگ ناگهانی یا مرگ خشن و غیرمنتظره. و یا با درخواست توسط پزشک بیمارستان جهت تحقیقات و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص یک بیماری یا علت مرگ انجام می‌شود.
از طرفی می‌توانیم اشخاصی که درخواست کالبدشکافی دارند را به دودسته تقسیم کنیم. گروه اول؛ بازپرسان یا افسران قضایی یا پلیس جنایی هستند. که مسئولیت بررسی مرگ‌ومیر افراد جامعه در شرایط خاص را بر عهده دارند. و گروه دوم؛ پزشکان بیمارستان، پزشکان قانونی و وکیل‌ها هستند. که با دلایلی که سابقاً شرح دادیم درخواست کالبدشکافی یا اتوپسی می‌کنند.
موارد درخواست کالبدشکافی از پزشکی قانونی چیست ؟
بازپرسان یا افسران قضایی و یا پلیس جنایی در موارد زیر از پزشکی قانونی درخواست انجام اتوپسی می‌کنند:
اول؛ متوفی به صورت غیرمنتظره فوت کند. مثل مرگ ناگهانی یک نوزاد.
دوم؛ مرگ متوفیان خشونت‌آمیز یا غیرطبیعی یا مشکوک باشد. مثلاً با خودکشی یا با استفاده بیش‌ازاندازه مواد مخدر فوت کند.
سوم؛ متوفی در نتیجه‌ی یک تصادف یا آسیب فوت نماید.
چهارم؛ مرگ متوفی در یک عملیات بیمارستانی یا بلافاصله بعد از آن مثل جراحی اتفاق بیفتد.
پنجم؛ در صورتی که علت مرگ متوفی مشخص نباشد.
موارد درخواست کالبدشکافی بیمارستانی چیست ؟
همان‌طور که پیش‌تر شرح دادیم علاوه بر اتوپسی در پزشکی قانونی عمل اتوپسی در بیمارستان‌ها نیز انجام می‌شود. علل درخواست کالبدشکافی یا اتوپسی در بیمارستان‌ها به شرح زیر است:
اول؛ پزشکان بیمارستان برای کسب اطلاعات مضاعف در خصوص یک بیماری یا علت مرگ بیمار و یا برای تحقیقات پزشکی بیشتر درخواست کالبدشکافی می‌دهند.
دوم؛ کالبدشکافی معمولاً در بیمارستان با رضایت خانواده انجام می‌گیرد. اما ممکن است شخصی پیش از فوت خود رضایت خود را برای کالبدشکافی با هدف آموزشی یا انجام تحقیقات بیشتر اعلام نماید.
نحوه انجام کالبدشکافی یا اتوپسی
عملیات اتوپسی معمولاً طی دو یا سه روز کاری بعد از مرگ متوفی صورت می‌پذیرد البته گاهی ممکن است در عرض ۲۴ ساعت اتوپسی انجام شود. با توجه به زمان معاینه و انجام کالبدشکافی ممکن است بتوانید جسد را پیش از انجام عملیات مشاهده نمایید. مراحل انجام کالبدشکافی مثل یک عمل جراحی است و در اتاق اتوپسی که مانند سالن جراحی است انجام می‌شود. توجه داشته باشید که در کالبدشکافی بیمارستانی حتماً باید رضایت خانواده دریافت شود.
مراحل کالبدشکافی
گام اول برای معاینه، جسد را روی میز معاینه قرار می‌دهند و پزشک اطلاعاتی در خصوص ظاهر متوفی مانند قد و وزن یا هرگونه جای زخم اسکار و یا شواهدی از ضایعات روی پوست را یادداشت‌برداری می‌نماید.
مرحله بعدی اتوپسی انجام معاینات فیزیکی یعنی بررسی اندام‌های داخلی متوفی می‌باشد. طی معاینات فیزیکی بدن متوفی باز می‌شود و اعضای بدن وی برای معاینه خارج می‌گردد. معمولاً با مشاهده اندام‌های داخلی بدن متوفی پزشک تشخیص می‌دهد که علت مرگ چیست. متخصصین آسیب‌شناس اندام‌های متوفی را به صورت جدا وزن می‌نمایند. و آن‌ها بیشتر تشریح کنند تا ناهنجاری‌های داخل اندام‌ها را بررسی نمایند. همچنین علاوه بر مشاهده اندام با چشم غیرمسلح قطعات کوچکی از بافت اندام برداشته می‌شود تا تحت بررسی میکروسکوپی قرار گیرد.
البته در کالبدشکافی بیمارستانی با توجه به وسعت و هدف پزشک روش انجام اتوپسی متفاوت خواهد. و در صورتی که محدودیتی از جانب خانواده وجود نداشته باشد کالبدشکافی‌های استاندارد بیمارستان شامل معاینه حفره قفسه سینه، حفره شکم و مغز می‌گردد.
پزشکان برای انجام معاینات و بررسی اندام‌های قفسه سینه و شکم روی بدن متوفی برشی به شکل Y یا U انجام می‌دهند. و برای معاینه مغز نیز در ناحیه پشت جمجمه از یک گوش به گوش دیگر برش انجام می‌گیرد.
با توجه شرح کالبدشکافی درمی‌یابیم. که بررسی اعضای بدن حین کالبدشکافی باید با جزئیات دقیق انجام شود. و انجام این تحقیقات ممکن است حتی چندین هفته نیز طول بکشد. البته خوب است بدانید که پاتولوژیست یا همان پزشک متخصص که اتوپسی را انجام می‌دهد پس از پایان کالبدشکافی اعضای بدن متوفی را به جسد بازمی‌گرداند.
عکس‌برداری و ثبت مراحل کالبدشکافی
ممکن است که از نتایج کالبدشکافی برای مراحل بعدی تحقیقات عکس‌برداری شود. و این عکس‌ها بایگانی گردد. روند عکس‌برداری و ثبت مراحل کالبدشکافی در بسیاری از عملیات‌های اتوپسی صورت می‌پذیرد. به خصوص در کالبدشکافی‌های مربوط به پزشکی قانونی که سوابق و مراحل کالبدشکافی برای پرونده‌های قضایی دارای اهمیت ویژه‌ای هستند.
در بیمارستان‌ها نیز عکس‌هایی که از بافت‌ها یا اندام متوفی حین کالبدشکافی گرفته می‌شود. جهت امور تحقیقاتی و آموزشی ثبت می‌گردند. همچنین در صورتی که خانواده متوفی اجازه دهند بدن فرد برای بررسی بیشتر یا نمونه‌برداری برای رسی میکروسکوپی یا ارائه کنفرانس‌ها و آموزش به دانشجویان پزشکی در ماده فرمالین نگهداری و ذخیره می‌گردد.
پایان کالبدشکافی و ارائه گزارش
بعد از اینکه عملیات کالبدشکافی یا اتوپسی پایان یافت. پزشک متخصص یا همان پاتولوژیست گزارش خود را از یافته‌ها و بررسی‌های جسد می‌نویسد. در صورتی که عملیات کالبدشکافی توسط پزشک قانونی درخواست و انجام شود. سازمان پزشکی قانونی علت فوت را که توسط پاتولوژیست مشخص می‌شود به شما اطلاع خواهد داد. و در صورتی که اتوپسی به درخواست پزشک بیمارستان انجام گیرد. شما می‌توانید نتیجه آن را از بیمارستانی که در آن کالبدشکافی صورت گرفت درخواست کنید.
سؤالات متداول
کالبدشکافی یا اتوپسی چیست ؟
معاینه پس از مرگ یا اتوپسی autopsy به کالبدشکافی معروف است. پس از فوت یک شخص جسد وی توسط یک پزشک متخصص در حوزه پاتولوژی معاینه می‌شود.
هدف کالبدشکافی یا اتوپسی چیست ؟
هدف اصلی از انجام اتوپسی تعیین علت مرگ افراد می‌باشد.
انواع کالبدشکافی چیست ؟
بر اساس اشخاص درخواست دهنده یا محل انجام اتوپسی و یا هدف آموزشی یا قضایی به دو نوع تقسیم می‌شود. اول کالبدشکافی پزشکی قانونی، دوم کار با شکافی بیمارستانی.