انقضای وکالت در چه مواردی رخ می‌دهد؟ در جامعه امروزه هر فرد ممکن است در طول زندگی خود به یک وکیل نیاز پیدا کند. البته وکالت مختص انجام امور قضایی نیست. برای انجام امور قضایی باید وکیل دادگستری اختیار کنید اما در امور غیر قضایی می‌توانید به افراد غیر از وکیل دادگستری نیز وکالت دهید. درنهایت این عقد وکالت که میان فرد با دیگری یا با وکیل دادگستری بسته می‌شود. طبق قانون مدنی ایران در مواردی مدت اعتبارش پایان می‌باید یا منقضی می‌شود. در ادامه این مطلب به انقضای وکالت و موارد آن خواهیم پرداخت.
انقضای وکالت در قانون ایران
وکالت در حقوق ایران یک عقد است که شامل دو طرف موکل و وکیل می‌شود. عقد وکالت دارای مدت اعتبار است و بر اساس قانون مدنی ایران در چند مورد این عقد منقضی می‌شود. قانون مدنی در مواد 678 تا 683 خود به موضوع انقضای وکالت و موارد آن می‌پردازد. ماده 678 قانون مدنی سه مورد را به عنوان موارد انقضای وکالت معرفی می‌کند که شامل: اول عزل وکیل؛ دوم استعفای وکیل و سوم فوت یا جنون، وکیل یا موکل می‌باشد.
در ادامه قانون به موکل این حق داده می‌شود. که هر زمان اراده نماید وکیل خود را عزل کند. مگر اینکه وکالت وکیل در ضمن عقد لازم دیگری شرط باشد. در این صورت موکل نمی‌تواند هرزمان که اراده نماید وکیل را عزل کند. در خصوص استعفای وکیل نیز، قانون بیان می‌دارد حتی بعد از استعفای وکیل تا زمانی که مشخص است. موکل بر اجازه یا اذن خود نسبت به وکیل باقی است وکیل همچنان می‌تواند در آنچه وکالت داشته اقدام نماید.
در خصوص فوت یا جنون وکیل و موکل قانون تشریح می‌کند. که این دو مورد (یا همان محجوریت) در مورد موکل موجب بطلان عقد وکالت می‌شود جز در مواردی که حجر موکل مانع وکالت در آن امور نباشد. محجوریت وکیل نیز موجب بطلان می‌شود ز در اموری که حجر وکیل مانع از اقدام وی در آن امور نشود.
درنهایت ماده 683 قانون مدنی به عنوان آخرین مورد اتمام وکالت می‌گوید. زمانی که موضوع وکالت از بین رود یا موکل خود آن کار را انجام دهد. یا به طور کلی موکل اقدامی انجام دهد که در تعارض با وکالتی که به وکیل داد باشد. مثلاً مالی که برای فروش آن به وکیل وکالت داد را خودش به فروش برساند. در این موارد وکالت منفسخ می‌شود.
عزل وکیل
عزل وکیل یکی از موارد انقضای عقد وکالت بر اساس قانون مدنی می‌باشد. بر اساس همین قانون عزل وکیل در هر زمانی که موکل اراده نماید قابل انجام است. یعنی موکل هر زمان که بخواهد می‌تواند وکیل خود را از وکالتی که به او داد است عزل نماید. فقط در یک مورد وکالت بلاعزل می‌شود یعنی موکل نمی‌تواند هر زمان که اراده کرد وکیل را عزل کند. زمانی که وکالت وکیل یا عدم عزل وکیل، ضمن یک عقد لازم شرط گردد. در این صورت وکالت بلاعزل می‌گردد.
نکته مهم دیگر در خصوص عزل وکیل توسط موکل آن است. که تمامی کارها و اموری که وکیل در حدود وکالتش، پیش از دریافت خبر عزل خود انجام می‌دهد نافذ و صحیح است. یعنی اگر موکل روز شنبه وکیل خود را عزل کند اما تا روز دوشنبه به وکیل اطلاع ندهد. تمام اقدامات وکیل در حوزه اختیاراتش در وکالت در روزهای شنبه و یکشنبه و دوشنبه قبل از دریافت خبر عزل صحیح است
استعفای وکیل
دومین مورد انقضای وکالت در قانون مدنی استعفای وکیل ذکرشده است. همان‌طور که مشخص است در این روش وکیل می‌تواند از وکالتی که به او داده‌شده است استعفا نماید و دیگر انجام موضوع وکالت را نپذیرد. اما در خصوص استعفای وکیل یک نکته مهم وجود دارد. و آن این است که بعد از استعفای وکیل اگر موکل همچنان بر اذن خود باقی بود. یعنی مشخص باشد اجازه‌ای که موکل در طی عقد وکالت به وکیل داد، همچنان ازنظر وی پابرجاست. در این شرایط حتی وقتی وکیل استعفای خود را اعلام کرده باشد همچنان می‌تواند در موضوعی که سابقاً به او وکالت داده‌شده اقدام نماید.
فوت و جنونِ وکیل یا موکل
سومین مورد اشاره‌شده در قانون مدنی به انقضای عقد وکالت مسئله فوت یا جنون یکی از طرفین عقد وکالت یعنی وکیل یا موکل است. یعنی اگر یکی از وکیل یا موکل فوت نماید یا مجنون شود عقد وکالت انقضا می‌یابد. البته در یک استثنا اگر جنون در موکل و وکیل به ترتیب مانع موردی که به آن وکالت داده و مانع اقدام در موردی که برای آن وکالت گرفته نشود. در این صورت جنون یا حجر موجب انقضای وکالت نمی‌شود.
نکته آخر در خصوص موت یا جنون موکل این است که تا زمانی که وکیل از فوت و جنون موکل خبر نداشته باشد. در آن صورت هر اقدامی تا دریافت خبر وضعیت موکل انجام دهد نافذ و صحیح است.
سؤالات متداول
موارد انقضای وکالت در قانون مدنی چیست ؟
قانون مدنی ایران سه مورد را به عنوان موارد انقضای وکالت معرفی می‌کند که شامل: اول عزل وکیل؛ دوم استعفای وکیل و سوم فوت یا جنون، وکیل یا موکل می‌باشد.
در چه موردی وکالت وکیل منفسخ می‌شود ؟
زمانی که موضوع وکالت از بین رود یا موکل خود آن کار را انجام دهد. مثلاً مالی که برای فروش آن به وکیل وکالت داد را خودش به فروش برساند. در این موارد وکالت منفسخ می‌شود.