عقد ازدواج حقوق و تکالیفی را برای زوجین به همراه می‌آورد. یکی از حقوق مالی مشهور و مهم زنان مهریه است. که پس از عقد دائم یا موقت برای زن به وجود می‌آید. مطابق قانون مدنی ایران تز لحظه‌ای که عقد ازدواج جاری شد. زن مالک مهریه می‌شود. این بدهی بر عهده مرد است و در صورت مطالبه مهریه توسط زن، باید پرداخته کند. در این مقاله اما پرسش ما این است. آیا تنها مسئول پرداخت مهریه مرد است؟ آیا نمی‌توانیم پدر و مادر شوهر مطالبه کنیم؟ در صورت فوت همسر مهریه زن از سهم‌الارث چگونه پرداخت می‌شود. در ادامه این مطلب به شرایط قانونی مطالبه و اخذ مهریه از پدرشوهر و مادر شوهر و مهریه زن از سهم‌الارث می‌پردازیم.
آیا امکان دریافت مهریه از پدر و مادر شوهر وجود دارد ؟
مهریه از جمله حقوق مالی زن بعد از اجرای عقد نکاح دائم یا موقت است. و زن به محض اجرای عقد نکاح مالک مهریه می‌شود. معمولاً در زمان عقد مرد به پرداخت مهریه تعهد می‌نماید. و همچنین نحوه تعهد خود را به صورت عندالاستطاعه یا عندالمطالبه تعیین می‌نماید. اما پرسش ما در این مقاله این است. آیا امکان اخذ مهریه از پدر و مادر شوهر نیز وجود دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت بله در برخی موارد و با وجود شرایط مخصوصی قانون‌گذار این امکان را پیش‌بینی نمود. در صورتی که والدین همسر یا یکی از آن دو ضمن عقد نکاح پرداخت مهریه را از جانب خودشان تعهد نمایند. آنگاه زن می‌تواند از والدین شوهر مهریه خود را مطالبه نماید. به عبارتی دیگر الزامی وجود ندارد که پرداخت مهریه حتماً توسط شوهر تعهد شود. بلکه هر شخص دیگری مانند والدین شوهر می‌توانند پرداخت مهریه را تعهد نمایند. و بدین ترتیب مسئول پرداخت مهریه زن، آن فرد خواهد بود.
با این توصیف در صورتی که شوهر پرداخت مهریه را تعهد نماید اما والدین وی تعهدی نداشته باشند. فقط مرد مسئول پرداخت مهریه است. و اگر توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد. با ارائه دادخواست اعسار می‌تواند درخواست تقسیط مهریه زن را بنماید. در این شرایط حتی اگر والدین شوهر دارای اموال زیاد باشند امکان مطالبه مهریه از آن‌ها وجود ندارد.
شرایط اخذ مهریه از والدین شوهر
شرایط دریافت مهریه از پدرشوهر و مادر شوهر به طور کلی در سه مورد خلاصه می‌شود. اول آنکه والدین شوهر یا یکی از آن‌ها ضمن عقد پرداخت مهریه را تعهد نمایند. این شرط در واقع مهم‌ترین شرط دریافت مهریه از والدین شوهر است.
دومین شرط آن است که اگر نحوه پرداخت مهریه عندالاستطاعه باشد. آنگاه پدرشوهر یا مادر شوهر باید توانایی مالی برای پرداخت مهریه را داشته باشند. در نهایت شرط سوم آن است. که زن باید اهلیت لازم (عاقل، بالغ و رشید باشد) و همچنین مدارک کافی نظیر عقدنامه برای مطالبه مهریه از پدرشوهر و مادر شوهر را داشته باشد.
نحوه اخذ مهریه از والدین شوهر قبل یا بعد از طلاق
پیش‌تر اشاره کردیم که به محض اجرای عقد نکاح چه نوع دائم یا موقت، زن مالک مهریه خود است. و همچنین گفتیم فردی که ضمن عقد نکاح متعهد به پرداخت مهریه می‌شود مسئول است. با این اوصاف مطالبه مهریه و دریافت آن ارتباطی به طلاق و جدایی زوجین ندارد. و زن می‌تواند در هر زمان قبل یا بعد از طلاق و حتی به محض اجرای صیغه عقد برای دریافت مهریه خود به شخص متعهد مراجعه کند و از او مطالبه نماید.
حال این شخص متعهد می‌تواند شوهر باشد یا پدرشوهر و مادر شوهر باشند. بنابراین اگر پدر و مادر شوهر پرداخت مهریه را تعهد نکنند چه قبل از طلاق چه بعد از طلاق امکان مطالبه مهریه از آن‌ها وجود ندارد. همچنین بر اساس مطلب قبلی در صورتی که نحوه پرداخت مهریه عندالاستطاعه باشد تمکن مالی شخص متعهد نیز برای مطالبه مهریه، شرط است.
مهریه زن از ارث یا سهم‌الارث شوهر
در مطالب قبلی در خصوص شرایط اخذ مهریه زن از پدرشوهر و مادر شوهر در زمان حیات شوهر گفتیم. در این بخش اما قصد داریم به این پرسش بپردازیم. بعد از فوت شوهر مهریه زن چگونه پرداخت می‌شود؟ آیا بعد از فوت شوهر امکان مطالبه مهریه از پدرشوهر و مادر شوهر وجود دارد؟
زن از زمان اجرای عقد نکاح چه دائم و چه موقت مالک مهریه خود می‌شود. معمولاً مرد تعهد به پرداخت مهریه می‌دهد. بنابراین این مهریه همچون بدهی بر عهده مرد می‌باشد. و زن هرگاه بخواهد می‌تواند آن را از شوهرش مطالبه کند. اما زمانی که شوهر فوت کند. و مرد متعهد به پرداخت مهریه باشد آنگاه مهریه زن از محل ارث باقی‌مانده از شوهر، قابل دریافت است.
اما طبق روال گذشته زن حتی بعد از فوت شوهرش، بدون اینکه والدین شوهر تعهد به پرداخت مهریه داشته باشند نمی‌تواند از آن‌ها مهریه خود را مطالبه کند. بنابراین اگر شوهر فوت کرد و ارث باقی‌مانده از او کفاف مهریه زن را ندهد. حتی اگر والدین شوهر دارای تمکن مالی باشند. دلیل خوبی برای مطالبه مهریه از پدرشوهر و مادر شوهر نمی‌باشد. و همان‌طور که قبلاً ذکر شد تنها در صورتی امکان دریافت مهریه از والدین شوهر وجود دارد که آن‌ها متعهد به پرداخت مهریه شوند. خواه شوهر فوت کرده باشد یا نه.
با این اوصاف زن بعد از فوت همسرش در صورتی که تنها شوهرش به پرداخت مهریه متعهد باشد. راهی جز اینکه مهریه را از محل ارث به جامانده دریافت نماید، نخواهد داشت. البته توجه داشته باشید مهریه زن یک دِین ممتاز است. یعنی هنگامی که شوهر فوت کند ابتدا مهریه زن از ارث پرداخت می‌شود سپس باقی‌مانده آن ارث میان ورثه تقسیم می‌گردد. خوب است بدانید زن هم مهریه‌اش را از ارث دریافت می‌کند و هم سهم‌الارث مخصوص به خود را دارد.
ارث به جامانده از والدین شوهر
یکی از دیگر فرض‌های مطرح برای دریافت مهریه، زمانی است که به شوهر از پدر یا مادرش ارث رسیده باشد. در اینجا پرسش این است آیا زن امکان دریافت مهریه را از سهم‌الارث شوهرش دارد یا خیر؟
در پاسخ به این سؤال ابتدا باید بگوییم زمانی ارث والدین به فرزند تعلق می‌گیرد که فرزند قبل از والدین فوت نکند. بنابراین اگر شوهر قبل از والدین خود فوت کند اصلاً به او ارثی تعلق نمی‌گیرد. که زن بتواند از محل سهم‌الارث شوهر از ارث والدینش مهریه خود را تأمین کند.
اما هنگامی که والدین شوهر فوت کنند و شوهر همچنان زنده باشد از پدر و مادر خود ارث می‌برد. در این صورت زن می‌تواند به اجرائیات ثبت مراجعه نماید. سپس با ارائه گواهی انحصار ورثه به اجرائیات مشخص نماید که چه مالی به شوهرش ارث خواهد رسید. آنگاه بر اساس قانون تا میزان ارث شوهرش می‌تواند از اموال به جا مانده از والدین شوهر به عنوان مهریه توقیف نماید. بنابراین اگر ارث شوهر از والدینش کمتر از مهریه باشد زن نمی‌تواند سایر اموال متوفی را که برای وراث دیگر است توقیف کند. اما اگر والدین شوهر پرداخت مهریه را تعهد کرده باشند. زن می‌تواند مهریه خود را از تمام اموال متوفی تأمین نماید نه صرفاً به میزان ارث شوهرش.
سؤالات متداول
آیا امکان دریافت مهریه از والدین شوهر وجود دارد ؟
بله در برخی موارد و با وجود شرایط مخصوصی قانون‌گذار این امکان را پیش‌بینی نمود. در صورتی که والدین همسر یا یکی از آن دو ضمن عقد نکاح پرداخت مهریه را از جانب خودشان تعهد نمایند.
شرایط دریافت مهریه از والدین شوهر چیست ؟
والدین شوهر یا یکی از آن‌ها ضمن عقد پرداخت مهریه را تعهد نمایند. در مهریه عندالاستطاعه پدر و مادر شوهر باید توانایی مالی داشته باشند.زن باید اهلیت لازم (عاقل، بالغ و رشید باشد) و همچنین مدارک کافی مثل عقدنامه داشته باشد.