آیا زن باردار قصاص می‌شود؟ جسم و جان افراد در نظر شرع و قانون دارای حرمت و اهمیت است. لذا هرگونه آسیب عمدی و غیرعمدی بر جسم و جان دیگران جرم است. و برای آن مجازات مخصوصی تعیین شده است. ورود آسیب عمدی به جسم و جان دیگران که موجب مرگ یا قطع عضو و منافع عضو شود مجازات قصاص را در پی دارد. حال اگر مرتکب جرم یک زن باردار باشد تا زمانی که وضع حمل نکند قصاص نمی‌شود. چرا که زن حامله که مرتکب جرمی مستحق قصاص شود. این مسئله ارتباطی به جنین وی ندارد. لذا قانون‌گذار اصل را بر حفظ سلامت جنین می‌گذارد. بنابراین در ادامه این مقاله به شرح کامل مسئله قصاص زن باردار خواهیم پرداخت.
آیا زن باردار قصاص می‌شود ؟
هنگامی که زن باردار مرتکب جرمی شود که مجازات آن قصاص است. یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی که مطرح می‌شود در خصوص اجرای مجازات قصاص زن باردار است. که آیا زن باردار با توجه به شرایطی که دارد قصاص می‌شود یا مجازات قصاص برای وی منتفی است؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که قانون‌گذار جهت حفظ سلامت جنین قصاص زن باردار را تا زمانی که زن وضع حمل کند به تأخیر می‌اندازد. بنابراین مجازات زن باردار منتفی نمی‌شود بلکه تا زمان تولد نوزاد عقب میافتد. این تصمیم قانون‌گذار به این دلیل است که ارتکاب جرم قصاصی توسط زن باردار به نوزاد او مرتبط نمی‌شود. بنابراین نباید هنگام اجرای مجازات زن باردار به جنین او آسیب وارد شود.
لذا سقوط حکم قصاص برای زن باردار صرفاً به این جهت که زن، حامله است امکان‌پذیر نیست. و تنها زمانی حکم قصاص زن باردار ساقط می‌شود که اولیای دم مقتول از مجازات زن گذشت نمایند. در غیر این صورت و بدون اعلام رضایت توسط اولیای دم پس از وضع حمل و یا پس از اتمام دوران مراقبت از نوزاد، مجازات قصاص اجرا خواهد شد.
شرایط قصاص زن باردار
در نظام حقوقی کشور ما ایران شرایط عمومی افراد برای محکومیت به قصاص عضو یا نفس به این ترتیب است. که فرد باید مرتکب جنایت عمدی شود. و در نتیجه جنایت عمدی وی جان یا عضو بدن یا منافع اعضای بدن فرد دیگری از بین رود. در این صورت است که قانون‌گذار ما مرتکب جرم عمدی را به قصاص نفس یا عضو محکوم می‌نماید. برای اجرای حکم قصاص هم لازم است صاحب حق قصاص. یعنی ولی دم در جنایت نسبت به جان یعنی قتل و مجنی علیه در جنایت بر عضو مثل قطع عضو خواستار اعمال مجازات و اجرای حکم قصاص شوند.
اما آیا شرایط قصاص زن باردار متفاوت است؟ شرایط قصاص زن باردار نیز همان شرایط عمومی است که ذکر کردیم. اما تنها استثنایی که برای زن باردار در اجرای قصاص نفس و عضو قائل می‌شوند. بدین صورت است که اجرای قصاص نفس در دوران بارداری به هیچ عنوان صورت نمی‌گیرد. و قصاص عضو هم وابسته به عدم آسیب به نوزاد است. در صورت بیم آسیب به نوزاد قصاص عضو نیز تا زمان وضع حمل زن باردار به تعویق میافتد.
شرایط قصاص زن باردار در قانون ایران
نحوه و شرایط قصاص زن باردار در مواد 437 و 443 قانون مجازات اسلامی. و همچنین سه بند ب، پ و ت از ماده 10 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین» آمده است. قانون میان قصاص نفس و قصاص عضو زن باردار که مرتکب جرم شده است تفاوت قائل می‌شود. که در ادامه شرایط هر یک از انواع قصاص را در مواد قانونی مذکور شرح می‌دهیم.
قصاص نفس زن باردار
قانون مجازات اسلامی در ماده 437 خود برای مواردی که زن باردار به قصاص نفس محکوم می‌گردد. این ماده در خصوص قصاص نفس زن باردار چنین شرح می‌دهد: « زن حامله، که محکوم به قصاص نفس است، نباید پیش از وضع حمل قصاص شود. اگر پس از وضع حمل نیز بیم تلف طفل باشد، تا زمانی که حیات طفل محفوظ بماند، قصاص به تأخیر میافتد.»
این ماده به شکل واضح مسئله حکم قصاص نفس زن باردار را بیان می‌کند. بر اساس این ماده نکته اول آن است که قصاص نفس زن باردار به هیچ وجه پیش از وضع حمل انجام نمی‌شود. نکته دوم این است که این ماده علاوه بر ذکر مسئله وضع حمل زن باردار به موضوع مراقبت از فرزند و نیاز نوزاد به شیر نیز اشاره دارد. بنابراین مطابق قانون تا زمانی که حیات طفل در خطر باشد. و ترس از ورود آسیب به نوزاد در نبود مادر وجود داشته باشد. مجازات قصاص مادر عقب میافتد. لذا تا زمانی که قانون‌گذار نسبت به سلامت نوزاد نگران است و تا رفع این نگرانی، در اجرای مجازات قصاص مادر تأخیر ایجاد می‌شود. قصاص نفس زن باردار بعد از وضع حمل و در صورتی که حیات طفل در امنیت باشد و به ثبات رسد، انجام می‌شود.
قصاص عضو زن باردار
ماده دیگر قانون مجازات اسلامی که در خصوص نحوه قصاص عضو زن باردار شرح می‌دهد ماده 443 این قانون است. در این ماده بیان می‌شود که « اگر زن حامله، محکوم به قصاص عضو باشد و در اجرای قصاص، پیش یا پس از وضع حمل، بیم تلف یا آسیب بر طفل باشد، قصاص تا زمانی که بیم مذکور برطرف شود، به تأخیر میافتد.»
بنابراین مطابق این ماده قصاص عضو زن باردار زمانی اجرا می‌شود. که ترس از ورود آسیب به جنین وجود نداشته باشد. و اگر اجرای حکم قصاص عضو موجب ورود ضرر به جنین گردد. تا زمانی که این خطر برطرف نشود حکم قصاص عضو اجرا نمی‌شود و به تعویق میافتد. اگر بعد از وضع حمل نیز این احتمال وجود داشته باشد که نوزاد با اجرای حکم قصاص عضو مادر ممکن است به خطر بیافتد. مجازات قصاص عضو نسبت به مادر تا زمان رفع خطر به تأخیر میافتد.
قصاص نفس یا عضو زن باردار در ماده 10 آیین‌نامه
همان‌طور که اشاره کردیم یکی از مواد قانونی که به مسئله قصاص زن باردار می‌پردازد. ماده 10 آیین‌نامه «نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین» است. که در بندهای ب، پ و ت این ماده به موضوع نحوه قصاص زن باردار پس از وضع حمل می‌پردازد.
در این ماده چنین آمده است که:«در صورت حدوث هر یک از موانع قانونی زیر،قاضی اجرای احکام کیفری با تنظیم صورت‌مجلس و ذکر علت، انجام تشریفات قانونی و حسب مورد، پس از اخذ نظر پزشکی قانونی و تائید این نظر، دستور تعویق اجرای مجازات را تا رفع مانع یا سپری شدن مدت، صادر می‌کند: الف ـ دوران بارداری. ب ـ پس از زایمان حداکثر تا شش ماه و صرف نظر از زنده یا مرده بودن مولود. پ ـ پس از زایمان و بیم تلف طفل، در صورت اجرای مجازات قصاص نفس و یا بیم تلف و یا آسیب بر وی در صورت اجرای مجازات قصاص عضو مادر. ت ـ دوران شیردهی، توسط مادر، حداکثر تا رسیدن طفل، به سن دو سالگی …..»
لذا مطابق این ماده از آیین‌نامه و بندهای آن، زن باردار حتی پس از وضع حمل، تا حداکثر دو سالگی کودک یعنی تا پایان دوران شیرخوارگی طفل قصاص نفس نمی‌شود. و در مورد اجرای قصاص عضو هم بر اساس ماده 443 در صورتی بعد از وضع حمل صورت می‌پذیرد. به علت اجرای مجازات قصاص عضو مادر احتمال ورود ضرر و آسیب به نوزاد وجود نداشته باشد.
قصاص زن باردار برای سقط جنین خودش
یکی از پرسش‌های پرتکرار در خصوص قصاص زن باردار، قصاص زنی است که جنین خودش را سقط کند. آیا زن بارداری که جنین خود را سقط کند قصاص می‌شود؟ در پاسخ باید بگوییم که خیر، قصاص زن حامله‌ای که سقط جنین انجام دهد امکان‌پذیر نخواهد بود. حتی اگر زن به عمد جنین خود را سقط نماید. یعنی به وسیله دارو یا ورود ضربه شکم خود یا هر روش دیگر سقط کند. قاتل محسوب نمی‌گردد و به همین دلیل حکم قصاص ندارد. اما به پرداخت دیه جنین محکوم می‌گردد. دیه با توجه به اینکه جنین در چه مرحله‌ای از رشد بود تعیین می‌گردد.
سؤالات متداول
آیا زن باردار قصاص نفس می‌شود ؟
قصاص نفس زن باردار تا وضع حمل و حداکثر دو سالگی کودک یعنی تا پایان دوران شیرخوارگی طفل به تعویق میافتد.
آیا زن باردار قصاص عضو می‌شود ؟
قصاص عضو زن باردار تا بعد از وضع حمل به تعویق میافتد و در صورتی بعد از زایمان انجام می‌شود که اجرای مجازات قصاص عضو مادر احتمال ورود ضرر و آسیب به نوزاد وجود نداشته باشد. اگرنه تا زمان رفع نگرانی برای سلامت نوزاد به تأخیر میافتد.