جرم قاچاق انسان چیست؟ قاچاق انسان در حقوق بین‌المللی غیرقانونی و ممنوع اعلام شده است. چندین سند بین‌المللی و همچنین کنوانسیون‌های حقوق بشر در خصوص قاچاق انسان وجود دارند. در قانون داخلی کشورهای جهان نیز مسئله قاچاق انسان جرم انگاری می‌شود. تعداد کشورهای جهان که اقدام به جرم انگاری قاچاق انسانی در قانون داخلی خود می‌نمایند رو به افزایش است. در ادامه این مطلب به این پرسش که قاچاق انسان چیست پاسخ خواهیم دادیم.
تعریف قاچاق انسان
قاچاق انسان در قوانین بین‌المللی کنوانسیون‌های حقوق بشری و چندین سند بین‌المللی و منطقه‌ای به‌عنوان یک جرم معرفی می‌شود. همچنین کشورهای جهان در قوانین داخلی خود قاچاق انسان را جرم انگاری کردند. بدین ترتیب قاچاق انسان در جهان غیرقانونی و ممنوع است. مهم‌ترین معاهده بین‌المللی که در خصوص قاچاق انسان تنظیم شد. کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی و پروتکل تکمیلی آن. به نام پروتکل پیشگیری سرکوب و مجازات قاچاق انسان به‌ویژه زنان و کودکان در سال ۲۰۰۰ است.
در ماده سوم پروتکل قاچاق انسان جرم قاچاق انسان تعریف می‌شود. بر اساس تعریف ارائه‌شده در این قانون جرم قاچاق انسان زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد فریب بخورد. به‌این‌ترتیب به دام بیفتد یا اینکه تحت اجبار قرار بگیرد. و جهت بهره یا سود شخص دیگری مورد سودجویی استثمار و سو استفاده قرار بگیرد. بنابراین شاکله و اساس اصلی جرم قاچاق انسان درواقع بهره‌برداری و استثمار یک فرد است. که این موضوع موجب می‌شود جرم قاچاق انسان از سایر اشکال قاچاق مثل قاچاق مهاجران متمایز گردد.
بنابراین قاچاق انسان نوعی برده‌داری مدرن محسوب می‌شود. در دنیا مردان، زنان و کودکان در هر سنی و با هر شغل و پیشه‌ای ممکن است قربانی جنایت قاچاق انسان شوند. قاچاقچیان انسان معمولاً طریق آژانس‌های کاریابی تقلبی یا با وعده‌های جعلی در مورد تحصیل و فرصت‌های شغلی برای فریب مردم و بهره‌برداری از قربانیان استفاده می‌نمایند. این مجرمین جهت کنترل قربانی خود از موقعیت‌های آسیب‌پذیر قربانیان استفاده می‌کنند. آن‌ها اغلب با خشونت فیزیکی یا روانی آزادی قربانی را محدود و با روش‌هایی مثل سو استفاده‌های جنسی و فیزیکی یا باج‌گیری یا دست‌کاری عاطفی و یا حذف اسناد رسمی قربانیان خود را کنترل می‌کنند.
قانون مبارزه با قاچاق انسان در ایران
همان‌طور که گفتیم علاوه بر معاهده‌های بین‌المللی و کنوانسیون‌های بین‌المللی. کشورهای مختلف در قوانین داخلی خود اقدام به جرم انگاری قاچاق انسان نمودند. در ایران نیز قانون مبارزه با قاچاق انسان تصویب شد. در ماده ۱ این قانون قاچاق انسان به این صورت تعریف می‌شود:
« قاچاق انسان عبارت است از:
الف – خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیرمجاز فرد یا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و یا با سوءاستفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سوءاستفاده از وضعیت فرد یا افراد یادشده، به‌قصد فحشاء یا برداشت اعضاء و جوارح، بردگی و ازدواج.
ب – تحویل گرفتن یا انتقال دادن یا مخفی نمودن یا فراهم ساختن موجبات اخفاء فرد یا افراد موضوع بند (الف) این ماده پس از عبور از مرز با همان مقصود.»
همچنین این قانون برای مجرمین و قاچاقچیان انسان مجازات در نظر می‌گیرد. ماده ۳ این قانون اشاره می‌کند که اگر عمل قاچاقچی انسان از مصادیق مندرج در قانون مجازات اسلامی باشد مطابق آن قانون مجازات می‌شود. در غیر این صورت به حبس از ۲ تا ۱۰ سال و پرداخت جزای نقدی دو برابر وجوه یا اموالی که از عمل مجرمانه کسب نمود. یا از اموال بزه دیده و شخص ثالث دریافت کرد محکوم می‌شود.
البته اگر قربانی کمتر از ۱۸ سال باشد. عمل ارتکابی مجرم به‌عنوان محاربه و افساد فی‌الارض محسوب می‌گردد. بنابراین مرتکب به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم می‌گردد. قانون برای افرادی که در جرم قاچاق انسان معاونت نمودند نیز دو تا ۵ سال حبس ر نظر می‌گیرد. و همچنین معاون جرم را به جزای نقدی معادل وجوه یا اموالی که از عمل مجرمانه کسب نمود یا از بزه دیده و شخص ثالث دریافت کرد محکوم می‌نماید.
شکل‌های مختلف قاچاق انسانی و استثمار آن‌ها
همان‌طور که گفتیم قاچاق انسان در قوانین بین‌المللی و قوانین داخلی کشورها جرم است. اما قاچاق انسان متأسفانه در سراسر جهان به شکل‌های مختلف وجود دارد. فکرهای مختلف قاچاق انسان و روش‌های استثمار انسان شامل مواردی نظیر استثمار جنسی، کار اجباری، برده‌داری، فروش اعضای بدن، تکدیگری یا بزهکاری اجباری می‌شود. که به شرح بیشتر آن‌ها می‌پردازیم.
استثمار جنسی
افراد قربانی که برای استثمار جنسی قاچاق می‌شوند. جهت کسب پول برای استثمارگر مجبور می‌گردند که خدمات جنسی ارائه دهند. مجرمین معمولاً فرد قربانی را با وعده‌های جعلی مثل شغل عالی زندگی بهتر پول و کالا فریب می‌دهند. استثمار جنسی نه‌تنها در فحشا بلکه در صنعت پورنو، خدمات اسکورت و اینترنت نیز رخ می‌دهد.
کار اجباری
در شکل دیگر از استثمار افراد قربانی قاچاق انسان، قربانی در شرایطی مغایر با کرامت انسانی مجبور به کار اجباری می‌شود. شرایطی نظیر ساعت بسیار طولانی کار یا حقوق کم و یا حتی کار بدون حقوق در شرایط بسیار بد. این دسته از قربانیان قاچاق انسان معمولاً منزوی می‌شوند. و برای دریافت غذا، مسکن و دسترسی به امور بهداشتی یا حتی تماس‌های اجتماعی وابسته به کارفرمای خود می‌باشند. قربانیان اجباری معمولاً در بخش‌های مختلفی مثل ساخت‌وساز، رستوران‌ها، کشاورزی و غیره به کار گرفته می‌شوند.
بزهکاری اجباری
جنایت اجباری یا همان بزهکاری اجباری دسته دیگری از استثمار افراد در قاچاق انسان است. قربانیان این دسته مجبور می‌شوند که جرائمی برخلاف میل خود و به نفع شخص دیگر انجام دهند. استثمارگر معمولاً از فریب یا اعتیاد به مواد مخدر قربانی یا خشونت و یا بدهی قربانی استفاده می‌کند. تا وی را مجبور کند اعمال غیرقانونی و بزهکاری انجام دهد. این دسته از استثمار و قاچاق انسان معمولاً در باندهای جوانان رخ می‌دهد.
تکدیگری
اجبار قربانی به تکدیگری برای سود استثمارگر یکی دیگر از انواع قاچاق انسان و استثمار او محسوب می‌شود. استثمارگر در این دسته معمولاً یکی از اعضای خانواده یا عضوی از قبیله و یا حتی یک شبکه است. کی قربانی باید برای سود استثمارگر گدایی کند و به مردم برای جمع‌آوری پول التماس نماید. و درصورتی‌که موفق به جمع‌آوری پول نشود با فشار، خشونت و تهدید روبرو خواهد شد.
فروش اعضای بدن
عمل غیرقانونی اعضای بدن و فروش اعضای بدن انسان یکی دیگر از انواع قاچاق و استثمار انسان محسوب می‌شود. در این دسته که قربانیان برای اعضای بدنشان استثمار می‌شوند. توسط شخص استثمارگر فریب می‌خورند تا اعضای بدن خود را درازای مبلغ اندک یا با وعده‌های دروغین و یا با خشونت به‌اجبار بفروشند. گاهی نیز آدم‌ربایی اتفاق می‌افتد تا اعضای بدن آن‌ها فروخته شود.
حفظ امنیت در برابر قاچاقچیان انسان
وقتی به دنبال مهاجرت یا شغل جدید و … هستید. ممکن است با افراد زیادی برخورد کنید که می‌خواهند به شما کمک کنند. اما باید توجه داشته باشید که بسیاری از این افراد ممکن است در پی سو استفاده از شما باشند. مثلاً افرادی که به شما قول اقامتگاه، حمل‌ونقل و غذای رایگان می‌دهند. درواقع سعی دارند از این روش‌ها برای فشار به شما و سوءاستفاده از شما. در فعالیت‌های جنسی یا کار اجباری یا ه هر صورت فعالیت‌هایی که شما میل به انجام آن ندارید بهره ببرند. گاهی نیز ممکن است بخواهند اموال شمارا بدزدند یا به شما آسیب بزنند. بنابراین در برخورد با این افراد به نشانه‌هایی که می‌تواند شمارا در امنیت نگه دارد توجه کنید.
نشانه‌های احتمالی قاچاق انسان
اول؛ اگر به‌غیراز مسئولین فرودگاه یا ایستگاه‌های بازرسی مرزی، فرد دیگری از شما درخواست کند گذرنامه یا سند هویتی خود را به او بدهید. این یک نشانه مشکوک است.
دوم؛ افرادی که از شما درخواست می‌کنند تلفن همراه لپ‌تاپ یا وسایل ارتباطی‌تان تحویل بدهید احتمالاً قصد استثمار شمارا دارند.
سوم؛ قاچاقچی انسان معمولاً تلاش می‌کند شمارا از اعضای خانواده یا افراد دیگری که با آن‌ها سفر می‌کنید جدا نماید.
چهارم؛ این افراد ممکن است به شما شغلی پیشنهاد دهند که به نظر بسیار عالی می‌آید. اما به‌احتمال‌زیاد حقیقت ندارد.
پنجم؛ افرادی که درازای انجام خدمات خاصی به شما کمک می‌کنند یا شمارا تحت‌فشار قرار می‌دهند تا خدمات یا روابط جنسی انجام دهید.
ششم؛ این افراد معمولاً به شما قول می‌دهند که برای تغییر محل یا اقامت در کشوری درازای دریافت پول کمک نمایند.
هفتم؛ اگر فردی شمارا استخدام کند اما به شما حقوقی پرداخت نکند و یا خشی از آن مبلغی که غول می‌دهد پرداخت کند. همچنین شرایط کاری مناسبی برای شما فراهم نکند و حرکت‌های شمارا محدود نماید مثلاً مدارک شمارا بگیرد و به شما تحویل ندهد. یا اینکه شمارا در مکانی پشت درهای بسته نگه دارد.
نکات مهم حفظ امنیت در برابر قاچاق انسان
اول؛ همیشه هوشیار باشید و به افرادی که نمی‌شناسید اعتماد نکنید. مدارک هویتی خود را هرگز از خود جدا نکنید و به کسی تحویل ندهید. همچنین نسخه‌هایی از مدارک هویتی خود به‌صورت عکس یا کپی تهیه نمایید و برای اشخاص مورد اعتماد خود ارسال کنید. سعی کنید با خانواده و افراد قابل‌اعتماد خود همواره در ارتباط باشید. در خصوص حقوق خود مطالعه کنید و بدانید که از کجا می‌توانید کمک دریافت کنید. همچنین اطلاعات قابل‌اعتماد را از منابع موثق جستجو نمایید.
دوم؛ اگر به دنبال مکانی برای اقامت می‌گردید. از طریق سازمان‌های شناخته‌شده محل اقامت خود را پیدا کنید. درصورتی‌که از سایت‌های آنلاین استفاده می‌کنید. مراقب باشید که میزبان و محل اقامتی که انتخاب کردید. امتیاز مثبت خوبی گرفته باشد. و حتماً نظرات سایرین را در سایت بخوانید. در مواردی که نزد افراد اقامت می‌کنید. حتماً پیش از اقامت در مورد آن اشخاص اطلاعات کافی کسب کنید. هرگز با جدایی از اعضای خانواده یا سایر هم‌سفران و همچنین با تحویل اسناد هویتی خود موافقت ننمایید. بپرسید در قبال خدماتی که دریافت می‌کنید چه انتظاری از شما دارند. همچنین پیش از هر کار هزینه و قیمت خدمتی که دریافت می‌کنید را بپرسید.
سوم؛ برای جابجایی و حمل‌ونقل اگر به دنبال وسایل حمل‌ونقل می‌گردید سعی کنید از شرکت‌های شناخته‌شده بهره ببرید. هرگز اجازه ندهید در مسیر و هنگام جابه‌جایی شمارا از خانواده یا سایر هم‌سفرانتان جدا نمایند. همچنین از مدارک هویتی خود مراقبت کنید و آن‌ها را به کسی تحویل ندهید. پیش از استفاده از وسایل حمل‌ونقل حتماً در خصوص هزینه آن به توافق برسید. و از مبلغ آن آگاه شوید.
چگونه یک قربانی قاچاق را تشخیص دهیم ؟
در مطالب بالا شرح دادیم که قاچاق انسان شکل‌های مختلفی دارد. که شامل استثمار جنسی و کارگری در خانه یا کار اجباری همچنین ازدواج اجباری و … می‌شود. قربانیان قاچاق انسان مجبور می‌شود بدون دستمزد یا با حقوق بسیار کم گدایی کنند. یا در کارخانه‌ها کار اجباری کنند و یا به خدمتکاری خانگی گرفته می‌شوند. همچنین ممکن است در کارگاه ساختمانی یا بخش‌های کشاورزی مجبور به کار شوند. به این افراد معمولاً در شرایط غیرانسانی و با ترس از خشونت در حال زندگی هستند.
قاچاقچیان با فریب افراد از طریق اغوا و روش‌های عاشقانه، آگهی‌های استخدامی دروغین، وعده‌های جعلی برای فرصت‌های تحصیلی یا سفر. آدم‌ربایی، فروش توسط خانواده و استخدام افراد از طریق بردگان سابق اقدام به قاچاق و استثمار انسان‌ها می‌نماید. و در ادامه با تکنیک‌های مختلف قربانی‌های خود را کنترل می‌کنند. مانند استفاده از زور و تهدید یا دست‌کاری روانی یا خشونت فیزیکی.
شرایط ظاهری و رفتاری قربانی
برای تشخیص قربانی یک قاچاق انسانی می‌توانیم به رفتارها و شرایط فیزیکی و موقعیت عاطفی افراد توجه کنید. قربانیان قاچاق معمولاً افرادی با چهره‌های خسته هستند که لباس‌های نامناسب دارند. تا بزرگ‌تر از سن خود و گران‌قیمت‌تر به نظر برسند. وضعیت سلامتی نابسامان دارند. دختران قربانی معمولاً با پسرهای بسیار بزرگ‌تر از خود دوست هستند و معمولاً هم ناپدید می‌شوند. سرعت تغییر رفتاری آن‌ها توجه را جلب می‌کند. معمولاً گوشه‌گیر و منزوی‌اند و تغییر شدید شخصیتی آن‌ها بسیار قابل‌توجه است.
قربانیان قاچاق اغلب با احساساتی مثل شرم، ناامیدی، ترس، افسردگی، ناامنی و عدم اعتماد دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با توجه به احساس جدایی که دارند طغیان‌های خشونت‌آمیز از خود بروز می‌دهند. یکی از ویژگی‌های بارز قربانیان قاچاق انسانی عدم وجود گذرنامه یا هرگونه مدرک هویتی ایشان است. اغلب به زبان کشوری که در آن دیده می‌شوند صحبت نمی‌کنند. یا اجازه ندارند به‌تنهایی جایی بروند. و اجازه تصمیم‌گیری و کنترل پول خود را نیز ندارند. این قربانیان در یک کشور بیگانه بسیار آسیب‌پذیر هستند. و ازآنجایی‌که به زبان آن کشور صحبت نمی‌کنند معمولاً نمی‌توانند کار مناسب نیز پیدا نمایند.
روش‌های دستگیری قربانیان توسط قاچاقچی انسان
قاچاقچیان انسان معمولاً برای دستگیری قربانیان خود از روش‌هایی استفاده می‌کنند. که شما می‌توانید با توجه به آن‌ها یک قاچاق انسان را تشخیص دهید. برخی از این روش‌ها به این شرح است: والدینی که فرزند خود را بفروشند. ربایش یک قربانی، انجام بردگی جهت پرداخت بدهکاری خانواده. استخدام در یک فرصت شغلی کاذب، فرصت‌های جعلی مربوط به سفر و تحصیل مناسب در خارج از کشور. پیشنهادهای دروغین برای ازدواج، پیشنهاد شرکت در یک باند یا ارتکاب به اعمال غیرقانونی.
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد و کمک به قربانیان قاچاق انسان
مجمع عمومی ملل متحد مأموریتی به کمیساریای عالی واگذار نموده که طی آن وظیفه دارد. حفاظت‌های بین‌المللی را برای پناهندگان فراهم نمایند. و همچنین یک راه‌حل دائمی برای رفع مشکل این افراد ارائه نماید. اما مطابق قراردادهای مجمع عمومی سازمان ملل این مأموریت کمیساریا شامل پناهندگان، پناه‌جویان، افراد بی‌وطن، پناهندگان بازگشت کننده و همچنین افراد بیجا شده داخلی می‌شود. و کمیساریا موظف است اجازه ندهد این افراد قربانی قاچاق انسانی شوند. از طرفی دیگر مسئولیت کمیساریا این است که قربانیان قاچاق را بر اساس درخواست بین‌المللی تحت مفهوم پناهندگی تعریف نمایند. و این اشخاص را به‌عنوان پناهنده بپذیرند و موردحفاظت بین‌المللی قرار دهند. کمیساریا همچنین موظف است که افراد بی‌تابعیت و قربانیان قاچاق که اسناد هویتی ندارند. را برای بررسی وضعیت تابعیتی‌شان موردحمایت قرار دهد ا وضعیت بی تابعیتی آن‌ها حل شود.
سؤالات متداول
قاچاق انسان چیست ؟
جرم قاچاق انسان زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد فریب بخورد. به‌این‌ترتیب به دام بیفتد یا اینکه تحت اجبار قرار بگیرد. و جهت بهره یا سود شخص دیگری مورد سودجویی استثمار و سو استفاده قرار بگیرد.
آیا ایران قوانین داخلی مربوط به قاچاق انسان دارد ؟
بله، . در ایران نیز قانون مبارزه با قاچاق انسان تصویب شد. در این قانون قاچاق انسان تعریف می‌شود همچنین این قانون برای مجرمین و قاچاقچیان انسان مجازات در نظر می‌گیرد.