خسارت ایام بازداشت چقدر است؟ هنگامی که جرمی واقع می‌شود از اولین اقدامات بازپرس انجام تحقیق مقدماتی است تا مرتکب این جرم را بیابد. بنابراین ممکن است در میان تحقیقات مقدماتی بازپرس از عده‌ای بازجویی نماید یا افرادی را به عنوان متهم شناسایی نماید. در نتیجه این شناسایی امکان صدور دستور بازداشت موقت متهم یا مظنون از طرف بازپرس وجود دارد. اما در ادامه تحقیقات ممکن است بازپرس یا دادگاه به این نتیجه برسد که متهم بازداشت‌شده مجرم نبوده، حکم برائت یا منع تعقیب وی به هر دلیلی صادر شود و فرد باید آزاد شود. قانون ما برای متهمانی که مجرم نبودند و بازداشت آن‌ها موجب ورود خسارت مادی و معنوی به ایشان گشت. شرایطی را پیش‌بینی می‌نماید تا این خسارت جبران شود. در ادامه این مطلب به موضوع خسارت ایام بازداشت خواهیم پرداخت.
خسارت ایام بازداشت چیست ؟
گاهی به دستور بازپرس، حین تحقیقات مقدماتی، متهم پرونده بازداشت موقت می‌شود اگر این متهم تبرئه شود یا به هر دلیلی دیگر مجرم شناخته نشود. بر اساس قانون ایران می‌تواند بابت ورود خسران مادی و معنوی در زمان بازداشت موقت، مطالبه جبران خسارت نماید.
قانون آیین دادرسی کیفری در ماده 255 خود اشاره می‌کند که اگر افراد حین تحقیقات مقدماتی و به هر علتی بازداشت گردند. پس از دریافت حکم برائت یا قرار منع تعقیب می‌توانند بر اساس ماده 14 همین قانون خسارت ایام بازداشت را از دولت مطالبه نمایند. در ماده 14 همین قانون نیز اشاره می‌شود که شاکی قادر است تمامی خسارت‌های مادی و معنوی که ناشی از وقوع جرم است مطالبه نماید.
البته از آنجا که جبران خسارت معنوی آسان نمی‌باشد. قانون‌گذار در تبصره این ماده؛ پرداخت خسارت مالی، الزام به عذرخواهی و درج حکم در روزنامه‌ها را از انواع جبران خسارت معنوی نام می‌برد. علاوه بر مواد قانونی فوق در قانون مجازات اسلامی نیز می‌توانیم نمونه‌های مشابهی پیدا کنیم که به لزوم جبران خسارت ایام بازداشت بی‌گناه اشاره می‌کند.
آیا جبران خسارت بازداشتی در هر شرایطی مجاز است ؟
پیش‌تر اشاره کردیم که قانون ایران به فرد بی‌گناهی که طی تحقیقات مقدماتی بازداشت شد این اجازه را می‌دهد. تا از دولت جبران خسارت ایام بازداشتی خود را مطالبه نماید. اما قانون برای این افراد محدودیت‌هایی نیز در نظر گرفته است. قانون آیین دادرسی کیفری در ماده 256 خود به مواردی که فرد بازداشت‌شده مستحق جبران خسارت نمی‌باشد اشاره می‌کند. بر اساس این ماده چهار دسته از افراد مستحق جبران خسارت ایام بازداشت نمی‌باشند که به شرح زیر است:
اول؛ شخص از ارائه مدارک و اسناد دال بر بی‌گناهی خود خودداری نماید و این عمل موجب گردد شخص در بازداشت باقی بماند.
دوم؛ شخص جهت کمک به فرار مرتکب اصلی جرم، خود را در مظان اتهام و بازداشت قرار دهد.
سوم؛ خود شخص به هر دلیلی و به ناحق موجبات بازداشت خود را فراهم کند.
چهارم؛ اگر در همان زمان به علت قانونی دیگر در بازداشت به سرببرد.
نحوه مطالبه خسارت ایام بازداشت بی‌گناه
در مطالب بالا شرح دادیم که خسارت ایام بازداشت چیست و به چه کسانی تعلق نمی‌گیرد. اما افرادی که مستحق خسارت ایام بازداشت هستند چگونه می‌توانند این خسارت را دریافت نمایند؟
پاسخ این سؤال نیز توسط قانون آیین دادرسی کیفری قابل شرح است. ماده 257 این قانون نحوه مطالبه خسارت ایام بازداشت را به این صورت شرح می‌دهد که شخص ابتدا باید طی شش ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی که نشان‌دهنده بی‌گناهی اوست. درخواست جبران خسارت خود را به کمیسیون استانی ارائه نماید. این کمیسیون متشکل از سه قاضی از قضات دادگاه تجدیدنظر استان به انتخاب رئیس قوه قضاییه می‌باشد. این کمیسیون با احراز شرایط قانونی حکم به پرداخت خسارت ایام بازداشت صادر می‌نماید.
اما اگر کمیسیون مذکور درخواست جبران خسارت بازداشت را رد کند. شخص می‌تواند ظرف مدت 20 روز از تاریخ ابلاغ حکم، اعتراض خود را به کمیسیون موضوع ماده 258 قانون آیین دادرسی کیفری اعلام نماید. کمیسیون موضوع ماده 258 یا همان کمیسیون ملی جبران خسارت متشکل از رئیس دیوان عالی کشور یا یکی از معاونان او، دو قاضی از دیوان عالی کشور با انتخاب رئیس قوه قضاییه می‌باشد. اما رأی صادره از این کمیسیون قطعی است و جای اعتراض ندارد.
به این نکته توجه داشته باشید جبران خسارت ایام بازداشت متهم بی‌گناه بر عهده دولت است. و اگر این بازداشت مغرضانه باشد یا بر اساس تقصیر مقامات قضایی رخ دهد. باز هم دولت جبران خسارت را بر عهده دارد اما بعد از جبران خسارت دولت می‌تواند به مسئول اصلی این اتفاق مراجعه نماید.
سؤالات متداول
خسارت ایام بازداشت چیست ؟
حین تحقیقات مقدماتی ممکن است متهم به دستور بازپرس بازداشت شود. درصورت تبرئه، متهم می‌تواند بابت ورود خسران مادی و معنوی در زمان بازداشت موقت، مطالبه جبران خسارت نماید. که به آن خسارت ایام بازداشت می‌گویند.
نحوه مطالبه خسارت ایام بازداشت چگونه است ؟
شخص ابتدا باید طی شش ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی که نشان‌دهنده بی‌گناهی اوست. درخواست جبران خسارت خود را به کمیسیون استانی ارائه نماید. در ادامه باید مطابق ماده 257 و 258 قانون آیین دادرسی کیفری عمل کرد.