ماده 709 قانون مجازات اسلامی ایران چه می‌گوید؟ دیه مالی است که به علت ورود ضرر به جان و جسم یک فرد توسط ضارب به فرد صدمه‌دیده با اولیای دم وی پرداخت می‌شود. از جمله در جرم قتل یا نقص عضو ضارب به پرداخت دیه محکوم می‌شود. از انواع جرائم که مجازات آن پرداخت دیه است ورود جراحت به سروصورت است. موضوع ماده 709 قانون مجازات اسلامی احکام مربوط به جراحات وارده بر سروصورت و میزان دیه هر نوع جراحت می‌باشد. در ادامه به متن و شرح این ماده قانونی خواهیم پرداخت.
متن ماده 709 قانون مجازات اسلامی
در حقوق ایران دیه به دودسته تقسیم می‌گردد. که این دودسته شامل دیه فوت و دیه اعضای بدن می‌شود. که انواع و نحوه تعیین دیه در قانون مجازات اسلام شرح داده می‌شود. در ماده 709 قانون مجازات اسلامی و 4 تبصره این ماده، میزان دیه مربوط به جراحات وارده بر سروصورت تعیین می‌شود.
«جراحات سروصورت و دیه آن‌ها به ترتیب ذیل است:
الف- حارصه: خراش پوست بدون آن‌که خون جاری شود، یک صدم دیه کامل
ب- دامیه: جراحتی که اندکی وارد گوشت شود و همراه با جریان کم یا زیاد خون باشد، دو صدم دیه کامل
پ- متلاحمه: جراحتی که موجب بریدگی عمیق گوشت شود لکن به پوست نازک روی استخوان نرسد، سه صدم دیه کامل
ت- سمحاق: جراحتی که به پوست نازک روی استخوان برسد، چهارصدم دیه کامل
ث- موضحه: جراحتی که پوست نازک روی استخوان را کنار بزند و استخوان را آشکار کند، پنج صدم دیه کامل
ج- هاشمه: جنایتی که موجب شکستگی استخوان شود گرچه جراحتی را تولید نکند، ده صدم دیه کامل
چ- مُنَقَّله: جنایتی که درمان آن جز با جابه‌جا کردن استخوان میسر نباشد، پانزده صدم دیه کامل
ح- مامومه: جراحتی که به کیسه مغز برسد، یک سوم دیه کامل
خ- دامغه: صدمه یا جراحتی که کیسه مغز را پاره کند، که علاوه بر دیه مامومه، موجب ارش پاره شدن کیسه مغز نیز می‌باشد.»
تبصره‌های ماده 709 قانون مجازات
« تبصره ۱ – جراحات گوش، بینی، لب، زبان و داخل دهان، در غیر مواردی که برای آن دیه معین‌شده است. در حکم جراحات سروصورت است.
تبصره ۲ – ملاک دیه در جراحت‌های مذکور، مقدار نفوذ جراحت بوده. و طول و عرض آن تأثیری در میزان دیه ندارد.
تبصره ۳ – جنایت بر گونه در صورتی که داخل دهان را نمایان نسازد، موجب یک بیستم دیه کامل و اگر به نحوی باشد که داخل دهان را نمایان سازد، موجب یک پنجم دیه کامل است. در این مورد چنانچه پس از بهبودی جراحت، اثر و عیب فاحشی، در صورت باقی بماند، علاوه بر آن، یک بیستم دیه دیگر نیز باید پرداخت شود.
تبصره ۴ – هرگاه جنایت موضحه صورت بعد از التیام، اثری از خود بر جای بگذارد، علاوه بر دیه موضحه، یک هشتادم دیه کامل نیز ثابت است و هرگاه جنایت در حد موضحه نبوده و بعد از التیام اثری از آن باقی بماند، علاوه بر دیه جنایت، یک صدم دیه کامل نیز ثابت است و چنانچه جنایت، شکافی درصورت ایجاد کند دیه آن هشت صدم دیه کامل است»
نکات حقوقی ماده 709 قانون مجازات اسلامی
ماده 709 قانون مجازات اسلامی دارای چند نکته حقوقی می‌باشد:
اول؛ تعیین مبلغ دیه در بندهای این ماده بر اساس درصدی از دیه کامل یک انسان انجام می‌گیرد. و میزان مبلغ دیه کامل انسان نیز هرسال توسط کارشناسان تعیین می‌شود. سپس میزان دیه کامل انسان توسط کارشناسان به قوه قضاییه اعلام می‌شود. تا از این مرجع به شکل قانونی و رسمی به عموم مردم اعلام و مورد اجرا قرار گیرد.
دوم؛ بر اساس ماده 452 همین قانون، دیه حق فرد آسیب‌دیده و یا اولیا دم او می‌باشد. احکام و آثار دیه مشابه مسئولیت مدنی یا ضمان است. و مرتکب تنها زمانی که دیه را پرداخت کند یا به نحوی مصالحه نماید و یا ابراء و تهاتر انجام دهد مبرا می‌شود و مسئولیتی نخواهد داشت.
سوم؛ در صورتی که بیش از یک نفر و به صورت مشترک جنایت را انجام داده باشند. و این جنایت موجب یکی از انواع دیه در ماده 709 قانون مجازات اسلامی شود. شریک جرم یا عاقله او به همراه سایر شریکان به شکل مساوی موظف به پرداخت دیه هستند.
چهارم؛ اثبات انواع دیه مذکور در ماده 709 قانون مجازات اسلامی همان موارد نامبرده در ماده 454 این قانون است. که شامل ادله اثبات دیون و ضمان مالی به‌علاوه قسامه می‌شود.
پنجم؛ ماده 710 قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد. در صورتی که یکی از جراحت‌های مذکور در بند الف تا ث ماده 709 در قسمت دیگر بدن غیر از سروصورت وارد شود. در حالی که عضو مجروح شده، خود دارای دیه مشخص باشد. نسبت‌های دیه، مذکور در بندهای الف تا ث ماده 709 از دیه همان عضو تعیین می‌گردد. مثلاً ورود جراحت به دست، با توجه به بند الف حکم، یک صدم از دیه دست می‌باشد. و اگر عضو مجروح دارای دیه معین نباشد بر اساس قانون، ارش تعلق می‌گیرد.
تفسیر ماده 709 قانون مجازات اسلامی
بر اساس ماده 709 قانون مجازات اسلامی با توجه به میزان آسیب‌دیدگی فرد و شدت جراحت وی. همچنین با توجه به این نکته که جراحت وارده تا چه میزان به پوست، گوشت و استخوان مجروح آسیب‌زده است. مقدار و میزان دیه آن جراحت نیز هم متفاوت خواهد بود.
یک نکته مهم در خصوص ماده 709 قانون مجازات و نحوه تعیین دیه این است. که در صورتی که جراحت مذکور در این ماده تنها با ورود یک ضربه ایجاد شود. که این ضربه وارده موجب گردد جراحت ازنظر عمق تعدد داشته باشد. صرفاً یک جراحت حساب می‌شود. و دیه جراحت بیشتر به فرد صدمه‌دیده تعلق می‌گیرد.
اما اگر با چند ضربه جراحت از جهت عمق متعدد شود. به عنوان مثال با ضربه اول جراحت حارصه ایجاد گردد. سپس با ضربه دوم همان جراحت حارصه به جراحت موضحه تبدیل شود. در این صورت دو جراحت مستقل در نظر گرفته می‌شود. بنابراین برای هر جراحت دیه مستقل تعیین می‌گردد. تفاوتی ندارد که ضارب این دو جراحت یک نفر باشد یا دو نفر باشند.
سؤالات متداول
موضوع ماده 709 قانون مجازات اسلامی چیست ؟
در ماده 709 قانون مجازات اسلامی و 4 تبصره این ماده، میزان دیه مربوط به جراحات وارده بر سروصورت تعیین می‌شود.
تعیین میزان دیه در ماده 709 قانون مجازات اسلامی بر چه اساس است ؟
با توجه به میزان آسیب‌دیدگی فرد و شدت جراحت وی. همچنین با توجه به این نکته که جراحت وارده تا چه میزان به پوست، گوشت و استخوان مجروح آسیب‌زده است. مقدار و میزان دیه آن جراحت تعیین می‌شود.