شکل و ظاهری که برای یک محصول صنعتی طراحی می‌شود را طرح صنعتی می‌گوییم. و ثبت این طرح صنعتی بر اساس تشریفات و مقررات مربوط به اداره مالکیت معنوی انجام می‌شود. جهت ثبت یک طرح صنعتی کافی است افراد متقاضی به سایت مرکز مالکیت معنوی بروند. سپس اظهارنامه ثبت طرح صنعتی را تکمیل نمایند و طرح خود را تحویل دهند. در ادامه این مطلب به ثبت طرح صنعتی، نحوه انجام آن و مدارک و شرایط لازم می‌پردازیم.
ثبت طرح صنعتی چیست ؟
طرح صنعتی در ماده 20 قانون ثبت اختراعات و طرح‌های صنعتی تعریف‌شده است. بر اساس این ماده طرح صنعتی، طرح صنعتی درواقع شکل و فرم ظاهری است. که یک محصول صنعتی یا یک کالای صنایع‌دستی داراست. طرح‌های صنعتی شامل محصولات صنعتی و صنایع‌دستی مثل جواهرات، لباس، زیورآلات و اقلام لوکس دیگر می‌شود. بنابراین با توجه به این تعریف از طرح صنعتی می‌توانیم معنای ثبت طرح صنعتی را توضیح دهیم.
ثبت طرح صنعتی یک فرآیند است که طی آن شکل و فرم ظاهری محصول صنعتی یا کالای صنایع‌دستی با توجه به تشریفات و مقررات قانون مالکیت معنوی در اداره مالکیت معنوی ثبت می‌شود. در نتیجه‌ی ثبت یک طرح صنعتی، از کپی و تکرار طرح توسط تولیدکنندگان دیگر جلوگیری می‌شود. بنابراین تولیدکننده و صنعتگران برای جلوگیری از سوءاستفاده یا کپی از آثار خود توسط رقبای تجاری، با پرداخت هزینه لازم طرح ابداعی خود را به صورت قانونی و به نام خود ثبت می‌کنند. اگر فردی اقدام به کپی از طرح نماید مرتکب جرم شده است و قابل‌پیگیری است.
عملیات ثبت طرح صنعتی، موجب می‌شود طرح انحصاری شود که افزایش فروش و بازگشت سرمایه اولیه را به دنبال دارد. همچنین ارزش محصول صنعتی نیز با ثبت طرح صنعتی افزایش می‌یابد. بدین ترتیب دارایی شرکت تجاری نیز رشد می‌یابد. البته امکان انتقال طرح صنعتی بعد از ثبت آن نیز وجود دارد. یعنی صاحب طرح می‌تواند در قبال دریافت مبلغی طرح خود را بعد از ثبت به هر فرد متقاضی واگذار نماید. علاوه بر آن ثبت طرح صنعتی در شرایطی امکان استفاده از تسهیلات بنیاد ملی نخبگان و تأسیس شرکت دانش‌بنیان را به صاحب طرح ایجاد می‌کند.
چه طرح‌های صنعتی را می‌توانیم ثبت کنیم ؟
گفتیم که افرادی که یک طرح صنعتی ایجاد کرده‌اند می‌توانند جهت جلوگیر از کپی طرح توسط رقبای خود طرح مذکور را در اداره مالکیت معنوی ثبت کنند. اما آیا تمامی طرح‌های طراحان قابل ثبت است. ماده 84 آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات از طرح‌های صنعتی و علائم تجاری که توسط قانون حمایت و ثبت نمی‌شوند را معرفی می‌کند.
بر اساس این ماده طرحی که اصیل یا جدید نباشد؛ طرحی که فقط به علت نتیجه عملکرد فنی محصول ایجاد شود. طرحی که نماد یا نشان‌های رسمی داشته باشد. و درنهایت طرحی که مخالف اخلاق حسنه و نظم عمومی باشد؛ از جانب قانون حمایت نمی‌شود و ثبت طرح انجام نمی‌گیرد.
با توجه به این ماده یکی از نکات مهم برای ثبت طرح صنعتی این است. که طرح صنعتی باید اصیل و جدید باشد. مقصود از طرح جدید این است که تا پیش از تسلیم اظهارنامه توسط متقاضی یا طراح یا پیش از زمان ادعای حق تقدم؛ هیچ طرحی همانند طرح مذکور، به عرضه عمومی نرسیده باشد. و مقصود از طرح اصیل این است که طرح مذکور مستقلاً توسط طراح ایجادشده باشد و از طرح‌های موجود در بازار کپی نشود. یعنی به شکلی باشد که افراد آگاه با مشاهده محصول متوجه شوند که متفاوت از طرح‌های دیگر است و آن‌ها را یاد محصول دیگری نمی‌اندازد.
شرایط لازم جهت ثبت طرح صنعتی
در قسمت قبل اشاره کردیم یکی از مهم‌ترین شرایط ثبت طرح صنعتی این است که طرح صنعتی اصیل و جدید باشد. علاوه بر این ویژگی از دیگر شرایط قانونی ثبت طرح تکمیل و تسلیم اظهارنامه مخصوص ثبت طرح صنعتی به مرجع ثبت می‌باشد. در مورد اظهارنامه باید توجه داشت که بر اساس قانون این اظهارنامه و اسناد ضمیمه آن باید به زبان فارسی باشند.
اگر مدارک و اسناد ضمیمه به زبان دیگری باشند لازم است که متقاضی ترجمه آن‌ها را ضمیمه کند. و اگر ترجمه همه اسناد و مدارک برای متقاضی میسر نبود. می‌تواند یک توضیح خلاصه از مدارک و اسناد به زبان فارسی الصاق نماید. البته در زمان بررسی تقاضا مرجع ثبت می‌تواند ترجمه رسمی برای مدارک ضمیمه‌شده را درخواست نماید. در مواردی که اصطلاحات تخصصی معادل فارسی ندارند. ذکر همان اصطلاحات بدون ایراد است.
مدارک لازم جهت ثبت طرح صنعتی
اگر شما قصد ثبت یک طرح صنعتی را در اداره مالکیت معنوی دارید باید مدارک زیر را تهیه نمایید.
اول؛ اظهارنامه مخصوص ثبت طرح صنعتی را کامل و تسلیم کنید. این اظهارنامه دوبرگی است. همچنین هم‌زمان یا حداکثر 15 روز بعد از ارائه اظهارنامه مدارک مربوط به حق تقدم را نیز ارائه نمایید.
دوم؛ مدارک شناسایی خود را جهت احراز هویت تحویل دهید. برای اشخاص حقیقی مثل کپی شناسنامه و کارت ملی که برابر با اصل شده است. و برای اشخاص حقوقی مثل آگهی تأسیس و آخرین تغییرات که در شرکت رخ داده است. همچنین اگر تقاضای ثبت توسط نماینده قانونی شرکت انجام می‌شود باید مدارک نماینده جهت احراز سمت ارائه شود.
سوم؛ 5 نمونه از شکل یا تصویر محصول موردنظر ارائه دهید. خواه طرح صنعتی شما دو بعدی باشد و یا طرح صنعتی سه بعدی باشد. نکات مهمی در مورد مشخصات در تصاویر طرح صنعتی باید رعایت کنید. این نکات عبارت‌اند از: ابعاد تصویر حداکثر آ4 و حجم تصویر حداکثر 500 کیلوبایت باشد. اسکن به صورت عمودی از تصویر انجام گیرد. تصویر رنگی باشد و پس‌زمینه ساده طرح تا قابل رؤیت باشد.
چهارم؛ هزینه‌های لازم یعنی هزینه اظهارنامه و در صورت وجود هزینه‌های اضافی را پرداخت کنید و رسید آن را ارائه نمایید.
پنجم؛ در شرایطی که طراح نمی‌خواهد اسمی از وی در ثبت طرح صنعتی مطرح شود. شما به عنوان متقاضی ثبت طرح موظف هستید. که یک درخواست کتبی جهت عدم ذکر اسم طراح را اسکن نمایید. آن را در پرونده الکترونیکی الصاق کرده و به مرجع ثبت ارائه دهید.
سؤالات متداول
ثبت طرح صنعتی به چه معناست ؟
ثبت طرح صنعتی یک فرآیند است که طی آن شکل و فرم ظاهری محصول صنعتی یا کالای صنایع‌دستی با توجه به تشریفات و مقررات قانون مالکیت معنوی در اداره مالکیت معنوی ثبت می‌شود.
چرا طرح صنعتی را ثبت می‌کنیم ؟
تولیدکننده و صنعتگران برای جلوگیری از سوءاستفاده یا کپی از آثار خود توسط رقبای تجاری، با پرداخت هزینه لازم طرح ابداعی خود را به صورت قانونی و به نام خود ثبت می‌کنند.