یکی از دعاوی حقوقی که مربوط به اختلافات خانوادگی و مشکلات میان زن و شوهر می‌باشد. مسئله ممنوع‌الخروجی زن از کشور است، که توسط همسرش انجام می‌شود. این ممنوع‌الخروجی هم قبل از دریافت گذرنامه و هم بعد دریافت گذرنامه توسط زن انجام می‌شود. بر اساس حکم ممنوع‌الخروجی که مرد برای همسرش دریافت می‌کند زن حق خروج از مرز را نخواهد داشت و دیگر نمی‌تواند به خارج از کشور سفر نماید. در ادامه این مطلب به مسئله ممنوع‌الخروجی زوجه به طور کامل خواهیم پرداخت.
ممنوع‌الخروج کردن زوجه و شرایط آن
ممنوع‌الخروجی زوجه در اصطلاح حقوقی یعنی اینکه زوجه یا همان زن، به خاطر وجود برخی موانع قانونی امکان خروج از مرز کشور را ندارد. بنابراین نمی‌تواند به سایر کشورها سفر نماید. گاهی ممکن است زوج با علت‌های مختلفی تمایل به خروج همسرش از مرز کشور نداشته باشد. در این حالت می‌تواند با رعایت شرایط و مراحلی سپس مراجعه به مرجع قانونی حکم ممنوع‌الخروجی همسرش را دریافت نماید. شرایط و مراحل برای صدور حکم ممنوع‌الخروجی به شرح زیر می‌باشد:
شوهر باید سند ازدواج داشته باشد یا سندی که نشان‌دهنده وجود رابطه زوجیت میان او و زوجه است.
زوج باید یک درخواست و تقاضای کتبی برای ممنوع‌الخروجی زوجه ارائه نماید.
سپس ارائه اطلاعات هویتی مثل اطلاعات شناسنامه‌ای و کارت ملی لازم است.
درنهایت ممنوع‌الخروجی زوجه در پرونده حقوقی توسط رئیس اداره گذرنامه تائید می‌شود. و این ممنوع‌الخروجی در سیستم‌های رایانه‌ای ثبت می‌گردد.
یک نکته مهم در مورد ممنوع‌الخروجی زوجه توسط همسر این است. که اگر زوج یا همان شوهر به زوجه وکالت‌نامه بلاعزل برای خروج از کشور، که در دفاتر ثبت‌اسناد رسمی تنظیم‌شده است؛ تحویل دهد. در این صورت زوجه می‌تواند در هرزمانی که خواست از کشور خارج شود. و شوهر با طی مراحل و رعایت شرایط ذکرشده در بالا نیز دیگر نمی‌تواند زوجه را ممنوع‌الخروج کند.
نحوه ممنوع‌الخروجی زوجه و مدارک لازم آن
برای اینکه بتوانید زوجه را ممنوع‌الخروج نمایید باید مراحلی را انجام دهید. قانون گذرنامه که در سال 1376 تصویب شد. در بند 3 ماده 18 خود آورده است. زنانی که شوهر دارند. حتی اگر کمتر از 18 سال تمام باشند. تنها با موافقت کتبی شوهر و در موارد اضطراری با اجازه دادستان شهرستان محل زندگی زن می‌توانند درخواست صدور گذرنامه دهند و گذرنامه را دریافت نمایند. بنابراین اگر شوهر اجازه دریافت گذرنامه را به زوجه ندهد زوجه اجازه خروج از مرزهای کشور را ندارد. البته زنانی که با همسر خود در خارج از کشور اقامت دارند. و یا زنانی که همسر خارجی دارند از شرط این بند قانونی مستثنا می‌شوند. بنابراین امکان دریافت حکم ممنوع‌الخروجی برای این زنان وجود ندارد.
در شرایطی که زوجه پیش از ازدواج اقدام به دریافت گذرنامه کرده باشد. و یا بعد از ازدواج و با اجازه همسر گذرنامه دریافت کند. در صورتی که زوج به دلایلی قصد ممنوع‌الخروج کردن همسرش را داشته باشد. باید به اداره کل گذرنامه و اتباع نیروی انتظامی که در شهر تهران یا شهرستان‌های دیگر قرار دارد مراجعه کند. پس از مراجعه به اداره مربوطه زوج باید درخواست خود را مبنی بر ممنوع‌الخروجی زوجه و مدارک لازم را ارائه نماید. تا درخواست وی توسط رئیس اداره گذرنامه بررسی شود. و بعد از تائید درخواست، ممنوع‌الخروجی زوجه در سیستم‌های رایانه‌ای ثبت می‌شود. و از خروج قانونی زوجه از مرز کشور جلوگیری می‌شود.
مدارک لازم
مدارک موردنیاز زوج برای ارائه درخواست ممنوع‌الخروجی زوجه به شرح زیر است:
اول؛ سند یا به عبارت دیگر قباله ازدواج زوج و زوجه که نشان‌دهنده وجود رابطه زوجیت میان زن و مرد است.
دوم؛ مدارک هویتی مرد، به عنوان مثال شناسنامه و کارت ملی که باید ارائه شود.
سوم؛ زوج باید یک درخواست و تقاضانامه کتبی برای اینکه زوجه را ممنوع‌الخروج نماید تنظیم و ارائه کند.
چگونه وضعیت ممنوع‌الخروجی زوجه را استعلام بگیریم ؟
با توجه به شرایطی که توضیح دادیم زوج در هرزمانی می‌تواند زوجه را ممنوع‌الخروج کند. در این صورت پرسش این است که زوجه چگونه می‌تواند از وضعیت خود مطلع شود؟ در پاسخ باید گفت امکان استعلام وضعی ممنوع‌الخروجی به صورت آنلاین در حال حاضر امکان‌پذیر نیست. اما زوجه می‌تواند به همراه گذرنامه خود به اداره پلیس گذرنامه مراجعه نماید. و به صورت مستقیم فرایند استعلام از وضعیت ممنوع‌الخروجی خود را انجام دهد.
طرح دعوا توسط زوجه برای رفع ممنوع‌الخروجی
در صورتی که زوجه توسط شوهر ممنوع‌الخروج شده باشد. زوجه می‌تواند با طرح دعوا در دادگاه علیه شوهر اجازه خروج از کشور را از طریق حکم دادگاه دریافت نماید. در این حالت زن باید در دادگاه ثابت کند که خروج او از کشور دلایل اضطراری دارد. در این صورت مقام قضایی اجازه خروج از کشور را برای زوجه صادر می‌کند. تشخیص این مسئله که خروج از کشور اضطراری است یا خیر بر عهده مقام قضایی می‌باشد.
با این اوصاف در موارد اضطراری دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه می‌تواند با درخواست زوجه برای دریافت گذرنامه موافقت نماید. و تشخیص ضرورت خروج از مرز با دادستان است. اما در این شرایط دادستان موظف است نظر خود را برای قبول یا رد درخواست زوجه مبنی بر ضرورت خروج از مرز و دریافت گذرنامه حداکثر تا سه روز اعلام نماید.
رفع ممنوع‌الخروجی زوجه توسط زوج
گفتیم که زن برای دریافت گذرنامه به اجازه کتبی همسر نیازمند است. و اگر گذرنامه داشته باشد بازهم ممکن است مرد او را ممنوع‌الخروج کند. به این ترتیب عامل اصلی ممنوع‌الخروجی زوجه نارضایتی شوهر است. بنابراین می‌شود با رضایت شوهر ممنوع‌الخروجی را بدون طرح دعوا رفع نمود. البته توجه داشته باشید که رضایت شفاهی زوج کافی نیست. و زوج باید به صورت کتبی رضایت خود را برای رفع ممنوع‌الخروجی ثبت نماید تا ممنوع‌الخروجی رفع شود.
رفع ممنوع‌الخروجی بعد از طلاق
اگر زن و شوهری قصد طلاق داشته باشند. و مرد، همسر خود را پیش از طلاق ممنوع‌الخروج کند. تا زمانی که طلاق جاری نشده و زوجه گواهی طلاق را به اداره گذرنامه ارائه ندهد ممنوع‌الخروجی برداشته نمی‌شود.بدین ترتیب وقتی صیغه طلاق جاری شد و زن و مرد از یکدیگر جدا شدند. موضوع طلاق باید به اداره گذرنامه اطلاع داده شود. طبیعی است که بعد از طلاق دیگر اجازه یا عدم اجازه مرد برای خروج از مرز اهمیتی ندارد و ممنوعیتی برای زن جهت خروج از مرز وجود ندارد.
سؤالات متداول
ممنوع‌الخروجی زوجه چیست ؟
ممنوع‌الخروجی زوجه در اصطلاح حقوقی یعنی اینکه زوجه یا همان زن، به خاطر وجود برخی موانع قانونی امکان خروج از مرز کشور را ندارد.
روش‌های رفع ممنوع‌الخروجی زوجه چگونه است ؟
جهت رفع ممنوع‌الخروجی، زوجه می‌تواند در شرایط ضروری برای خروج از کشور طرح دعوا علیه زوج برای رفع ممنوع‌الخروجی نماید. یا با رضایت کتبی زوج ممنوعیت رفع شود. همچنین رفع ممنوع‌الخروجی بعد از طلاق با ارائه گواهی طلاق به اداره گذرنامه انجام می‌شود.