راه‌های اثبات بی گناهی چیست؟ اگر درگیر یک دعوای حقوقی شدید و قصد دارید بی‌گناهی خود را اثبات کنید. باید با استفاده از راه‌های قانون و ادله اثبات دعوا بی‌گناهی خود را ثابت نمایید. متهم می‌تواند با ارائه دلیل و یا با چالش کشیدن دلایل شاکی نیز بی‌گناهی خود را اثبات کند. در ادامه این مطلب به معرفی راه‌های اثبات بی‌گناهی و تبرئه متهم از اتهام خواهیم پرداخت.
اثبات بی‌گناهی و تبرئه متهم
بر اساس قانون افراد حق شکایت و اثبات جرم دیگران را دارند. اما قانون در کنار ایجاد حق شکایت برای شاکی، برای متهمین نیز حق دفاع و اثبات بی‌گناهی خود را دارند. بنابراین راه‌ها و روش‌های قانونی وجود دارد. تا متهم با استفاده از آن بی‌گناهی خود را اثبات کند و خود را از اتهام مبرا سازد. با توجه به اینکه ادله اثبات دعوا دارای تنوع است. راه‌ها و روش‌های اثبات بی‌گناهی نیز متنوع و متعدد است. بهره‌گیری از هریک از روش‌های قانونی برای اثبات بی‌گناهی نیازمند ارائه مدارک مخصوص به خود آن است.
شرایط لازم برای اثبات بی‌گناهی
همان‌طور که گفتیم به علت تنوع ادله اثبات دعوا، راه‌های متنوعی نیز برای اثبات بی‌گناهی وجود دارد. اما قبل از هر چیز، برای استفاده از این روشها لازم است شرایط اثبات بی‌گناهی وجود داشته باشد. شرایط اثبات بی‌گناهی در تمامی جرائم یکسان است.
در قانون برای اثبات ارتکاب جرم توسط شخصی ابتدا باید عناصر سه‌گانه جرم اثبات گردد. وجود عنصر مادی، معنوی و قانونی یک جرم شرایط اثبات آن جرم است. به همین ترتیب برای اثبات بی‌گناهی نیز باید عدم وجود حداقل یکی از این سه عنصر امکان‌پذیر باشد.
عدم وجود عنصر قانونی
مقصود از عنصر قانونی یک جرم، تعریفی از آن جرم است که در متن قانون صریحاً ذکرشده باشد. به عبارتی آن ماده‌قانونی که یک عمل یا ترک یک عمل را جرم می‌داند. و برای این جرم مجازات نیز تعیین می‌کند. باوجود چنین ماده‌ای در قانون می‌گوییم که عنصر قانونی یک جرم اثبات می‌شود.
حال متهم برای اثبات بی‌گناهی خود می‌تواند عدم وجود عنصر قانونی جرم را اثبات نماید. مثلاً مطرح کند که اقدام وی ذیل تعریف قانون از جرم مورد شکایت قرار نمی‌گیرد. و قانون نیز برای عمل یا ترک عمل متهم مجازاتی تعیین نکرده است. یا اینکه اثبات کند مجازات و تعریف جرم وی در قانون جدید نسخ گشته است.
عدم وجود عنصر معنوی
مقصود از عنصر معنوی انگیزه، هدف و اراده متهم برای ارتکاب به جرم است. عنصر معنوی خود شامل 3 بخش علم به موضوع، قصد انجام رفتار مجرمانه، قصد نتیجه می‌شود. متهم برای اثبات بی‌گناهی خود باید عدم وجود یکی از این موارد سه‌گانه عنصر معنوی را اثبات نماید. به‌عنوان مثال فرد می‌تواند با اثبات اینکه در زمان ارتکاب جرم مجنون و فاقد اراده بوده است. یا قصد شکار حیوانی را داشت و نمی‌دانست موجودی که به آن شلیک کرد انسان بود. بی‌گناهی خود را اثبات و خود را تبرئه کند.
عدم وجود عنصر مادی
عنصر مادی جرم همان عملی است که مجرم مرتکب آن می‌شود. جرم سرقت را تصور کنید که ماده‌قانونی و مجازات آن موجود است. اگر کسی عنصر معنوی یعنی قصد انجام دزدی را داشته باشد اما آن عمل را انجام ندهد. عنصر مادی جرم محقق نمی‌شود. حال اگر متهم بتواند اثبات کند عمل مجرمانه را انجام نداده است. یا اگر جرمی رخ داد توسط متهم نبوده است. می‌تواند بی‌گناهی خود را اثبات نماید.
روش‌های اثبات بی‌گناهی
هنگامی‌که بدانیم شرایط لازم برای اثبات بی‌گناهی موجود است. حال می‌توانیم از روش‌های مختلفی برای اثبات بی‌گناهی بهره ببریم. به طور کلی دو راه برای تبرئه متهم و اثبات بی‌گناهی وی موجود است. که انجام هرکدام از این دو راه با ادله اثبات دعوا که متنوع و متعدد می‌باشد؛ صورت می‌پذیرند. این دو راه شامل ارائه دلیل از جانب متهم و به چالش کشیدن ادله شاکی می‌شود. در روش ارائه دلیل متهم مدارکی را به دادگاه ارائه می‌دهد تا بی‌گناهی خود را اثبات کند. اما در روش دوم نیازی به ارائه دلیل نمی‌باشد. بلکه دلایل ارائه‌شده شاکی را به چالش می‌کشد. و اثبات می‌کند دلایل شاکی فاقد اعتبار قانونی است. اما همان‌طور که گفتیم انجام هر دوی این راه‌ها با توجه به ادله اثبات دعوا با روش‌های متنوعی قابل انجام است.
ادله اثبات دعوا برای اثبات بی‌گناهی
برای انجام هریک از دو روش اثبات بی‌گناهی مذکور می‌توانیم از راه‌های ادله اثبات دعوا بهره ببریم. ادله اثبات دعوا دارای موارد متعددی است که شامل اقرار، شهادت و استشهاد محلی، سوگند، علم قاضی، قسامه و سند می‌شود.
اقرار
روش اقرار یکی از مهم‌ترین ادله اثبات دعوا محسوب می‌شود. در صورتی که متهم بتواند اثبات کند اقراری که علیه خودش انجام داده است. تحت شرایط شکنجه یا فشار روحی و یا جنون بود و اعتبار اقرار را از بین ببرد. می‌تواند بی‌گناهی خود را اثبات کند.
شهادت
استشهاد محلی و شهادت یکی از راه‌های اثبات جرم و ادله اثبات دعوا است. اما متهم نیز می‌تواند با بهره‌گیری از این روش و استفاده از شاهد یا استشهاد محلی بی‌گناهی خود را اثبات کند. به‌عنوان مثال متهم می‌تواند با کمک شاهد ثابت کند در زمان وقوع جرم در مکان دیگری حضورداشته است. همچنین متهم می‌تواند با استشهاد محلی شاهدان شاکی را بی‌اعتبار کند. یعنی با استفاده از استشهاد محلی ثابت کند که شاهدان شاکی شرایط شهادت را ندارند مثلاً عادل نیستند.
سوگند
روش سوگند در برخی از دعاوی استفاده می‌شود. و کاربرد زیادی ندارد. این روش در جرائمی مرتبط با قصاص، دیه، ضرر و زیان ناشی از جرم و ارش قابل‌استفاده است. که شرایط خاصی نیز دارد. در جرائم مربوط به تعزیرات و حدود سوگند کاربردی ندارد. در مواردی که از سوگند برای اثبات دعوا استفاده می‌شود متهم می‌تواند ثابت کند سوگند دروغ است. یا سوگند خورنده شرایط قانونی سوگند را ندارد.
علم قاضی
مقصود از علم قاضی حصول یقین قاضی با توجه به مستندات ارائه‌شده در دعوا است. در این روش هم متهم می‌تواند مستندات و قرائنی به دادگاه ارائه نماید. تا قاضی با توجه به آن‌ها یقین حاصل کند متهم بی‌گناه است.
قسامه
روش قسامه تنها در جرائم جنایی که علیه تمامیت جسمی یک شخص انجام می‌گیرد قابل‌استفاده است. در این روش شاکی با استفاده از قسم خویشاوندان و تحت شرایط قانونی ادعای خود را ثابت نماید. بنابراین متهم نیز می‌تواند برای ادای قسامه توسط خویشاوندان خود اقدام نماید. قسامه شرایط خاصی دارد که باید رعایت شود تا اثبات بی‌گناهی انجام گیرد.
سند
ارائه سند به‌عنوان یکی از ادله اثبات در قانون ذکر نشده است. اما با این وجود متهم یا شاکی می‌توانند در صورت وجود هر نوع مدرک و سند کتبی برای اثبات ادعا یا بی‌گناهی به دادگاه ارائه نمایند.
سؤالات متداول
شرایط لازم برای اثبات بی‌گناهی چیست ؟
وجود عنصر مادی، معنوی و قانونی یک جرم شرایط اثبات آن جرم است. به همین ترتیب برای اثبات بی‌گناهی نیز باید عدم وجود حداقل یکی از این سه عنصر امکان‌پذیر باشد.
روشها و راه‌های اثبات بی‌گناهی چیست ؟
راه‌های اثبات بی‌گناهی دو راه شامل ارائه دلیل از جانب متهم و به چالش کشیدن ادله شاکی می‌شود که هر دو راه با ادله اثبات دعوا شامل اقرار، شهادت و استشهاد محلی، سوگند، علم قاضی، قسامه و سند انجام می‌گیرد.