“مشروب یا نوشیدنی الکلی استفاده کرده‌ام و الان سردرد دارم، میتونم از مسکن استفاده کنم؟”. پرسش جمله قبل یکی از پر تکرارترین سوالاتی است که از ما می‌شود. الکل نوشیدنی محبوب برخی از افراد است. همان‌طور که در جریان هستید نوشیدن الکل آسیب‌ها و ضرراتی برای بدن دارد و آسیبهای کبدی یکی از خطرناک‌ترین عوارض استفاده از الکل برای بدن محسوب می‌شود. مسکن‌ها نیز دسته‌ای از داروها هستند که برای تسکین درد مورد استفاده قرار میگیرد و انواع مختلفی دارند. در ادامه مطلب به تداخلات و آسیب‌هایی که مصرف همزمان الکل و مسکن ممکن است برای بدن داشته باشد، اشاره می‌کنیم.
دسته‌بندی انواع داروهای مسکن
داروهای مسکن یا تسکین‌دهنده‌ی درد از جمله داروهای رایج و پر مصرفی هستند که بسیاری از آن‌ها بدون نسخه پزشک به فروش می‌رسند. این داروها با تاثیر بر سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) و سیستم عصبی محیطی (رشته‌های اعصاب منتشر شده در کل بدن) اثرات ضد درد خود را اعمال می‌کنند. در یک دسته‌بندی کلی می‌توان مسکن‌ها را به سه دسته تقسیم کرد:
الف) استامینوفن‌ها مانند استامینوفن، پاراستامول، آپوتل و … که علاوه بر خاصیت ضد دردی، خاصیت ضد تب نیز دارند.
ب) ضد التهاب‌های غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند بروفن که با توجه به شدت درد استفاده می‌شود.
ج)مسکن‌های اپیوئیدی یا مخدرهای تسکین دهنده‌ی درد مانند مورفین، متادون و پتدین که اثرات خود را بر مغز اعمال می‌کنند.
عوارض جانبی مصرف همزمان الکل و مسکن
اثر الکل مانند دارو ممکن است چند ساعت و یا بیشتر از یک ساعت در بدن باقی بماند. استفاده از داروها یا هر ماده‌ی دیگری در این مدت که با الکل تداخل داشته باشد، می‌تواند موجب بروز عوارض خطرناک و حتی مرگ شود.
استامینوفن به عنوان یک داروی مسکن رایج که بدون نسخه پزشک نیز در دسترس افراد قرار میگیرد. مصرف همزمان استامینوفن و الکل موجب وارد شدن صدمه و آسیبهای جدی به کبد شده و حتی می‌تواند موجب از کار افتادن کبد نیز گردد. متابولیت‌های سمی ناشی از استامینوفن در کبد تولید و ذخیره می‌شود و آسیبهای حاد کبدی با افزایش این متابولیت‌ها در کبد به وجود می‌آیند.
مصرف همزمان الکل و مسکن‌های پر کاربردی مانند استامینوفن و بروفن علاوه بر مشکلات کبدی، عوارض دیگری مانند افزایش ضربان قلب، مشکلات معده‌ای، خونریزی و زخم‌ها را ایجاد می‌کند.
هم‌چنین مصرف همزمان الکل و مسکن‌های اپیوئیدی که استفاده از آن‌ها نیازمند نسخه پزشک است، می‌تواند عوارضی مانند خواب آلودگی، تنگی نفس، اختلالات مربوط به حافظه، سرگیجه و اوردوز را ایجاد نماید.
سایر عوارض جانبی نوشیدنی‌های الکلی شامل حالت تهوع، خونریزی معده، گیجی و رفتارهای غیر عادی است. سرعت تجزیه مواد در کبد با نوشیدن الکل افزایش یافته، مصرف الکل اثر درمانی داروها را کاهش داده و از طرف دیگر احتمال بروز عوارض جانبی را بالا می‌برد. علاوه بر موارد گفته شده، مصرف الکل عملکرد سیستم عصبی مرکزی را تغییر داده و وضعیت طبیعی بدن را مختل می‌نماید.
عملکرد کبد و تاثیرات الکل و مسکن بر آن
کبد یکی از اندام‌های داخلی بدن است که سمت راست شکم قرار دارد. این اندام به هضم غذا، فیلتر کردن خون، و حذف مواد شیمیایی سمی و خطرناک از خون کمک می‌کند. هم‌چنین کبد جایگاهی برای آنزیم‌های تجزیه‌کننده داروها است که این آنزیم‌ها موجب به وجود آمدن تغییراتی در داروها می‌گردد.
استامینوفن پس از مصرف در بدن تبدیل به ماده مضری می‌شود و حذف این ماده از بدن توسط کبد انجام میگیرد. مصرف همزمان الکل و استامینوفن منجر به افزایش تولید این ماده مضر در بدن شده و از طرف دیگر حذف این ماده از بدن را سخت‌تر می‌کند. در نتیجه این ماده مضر به کبد حمله کرده و آسیب حاد کبدی ایجاد خواهد کرد.
آسیب حاد کبدی ناشی از مصرف همزمان الکل و مسکن در اغلب موارد قابل بازگشت است و معمولا طی دو هفته بهبود می‌یابد. اما آسیب حاد کبدی ممکن است در افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی و کسانی که مقدار زیادی الکل و مسکن مصرف کرده‌اند؛ تبدیل به آسیب دائمی و حتی مرگ شود.
الکل و مورفین
استفاده و مصرف همزمان الکل و مسکنی به نام مورفین ممنوعیت دارد. مورفین سر دسته مسکن‌های اپیوئیدی است و مانند الکل یک عامل ایجادکننده افسردگی نیز به شمار می‌رود. هر دو ماده موجب سرکوب سیستم عصبی مرکزی شده و ضربان قلب فرد را به میزان قابل توجهی کم می‌کند.
سرعت جذب مورفین با مصرف الکل افزایش یافته و این امر منجر به اختلالاتی مانند سرگیجه، اشکال در تنفس و گیجی خواهد شد.
احتمال بروز عوارض در چه افرادی بیشتر است؟
زنان و سالمندان در صورت مصرف همزمان الکل و مسکن در معرض خطر بیشتری هستند. سرعت پردازش الکل در بدن سالمندان کمتر است. هم‌چنین بدن زنان نسبت به بدن مردان به طور طبیعی کم آب‌تر است و به همین دلیل سرعت پردازش الکل در بدن زنان نیز پایین‌تر است. بنابراین هرچه سرعت پردازش الکل پایین‌تر باشد، الکل به مدت طولانی‌تری در بدن باقی می‌ماند و احتمال بروز عوارض مصرف همزمان الکل و مسکن افزایش می‌یابد.
افرادی که سابقه بیماری‌های کبدی، نارسایی کبدی و یا اعتیاد به مصرف الکل دارند نیز در معرض خطر بیشتری قرار دارند.