هر قرارداد و عقدی مطابق قانون آثاری به دنبال دارد. عقد ازدواج نیز یکی از عقود و قراردادها است. که به دنبال خود آثار، حقوق و تکالیفی برای طرفین عقد ایجاد می‌کند. بلافاصله بعد از وقوع عقد ازدواج برای زن، حقوق مالی در نظر گرفته می‌شود. بسیاری از زنان از حقوق مالی خود که به موجب عقد ازدواج ایجاد می‌شود؛ بی‌خبر هستند. در ادامه این مطلب به معرفی حقوق مالی زن در زندگی مشترک خواهیم پرداخت.
حقوق مالی زن در زندگی مشترک چیست ؟
عقد ازدواج همان‌طور که تکالیفی برای طرفین ازدواج به وجود می‌آورد. آثار و حقوق مالی نیز به دنبال دارد. طی عقد نکاح، یک سری حقوق مالی برای زنان در نظر گرفته می‌شود. بسیاری از زنان نسبت به حقوق مالی خود در زندگی مشترک نا‌آگاه هستند. تصور عموم مردم این است که حقوق مالی زن در عقد نکاح تنها مهریه و نفقه می‌باشد.
اما درواقع حقوق مالی زن در زندگی مشترک شامل 5 حق مختلف می‌شود. شرایط دریافت هر یک از این 5 حق مختلف است. گاهی ممکن است به علت نبود شرایط کافی برخی از این حقوق مالی به زن تعلق نگیرد. این 5 حق شامل؛ مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، ارث و حق تصنیف اموال می‌شود.
مهریه
مهریه یکی از حقوق مالی است که به موجب عقد نکاح دائم و موقت برای زن ایجاد می‌گردد. برای تعیین مهریه می‌توانیم هرآن چه که مال محسوب شود. و همچنین تعیین آن به عنوان مهریه دارای منفعت عقلانی باش؛ استفاده کنیم.
تعیین مهریه بسیار مهم است. در عقد موقت عدم تعیین مهریه موجب باطل شدن عقد ازدواج می‌شود. و در عقد ازدواج دائم با اینکه موجب بطلان عقد نمی‌شود. اما در نهایت ازنظر قانونی و توسط دادگاه با تراضی زن و مرد مهریه تعیین می‌گردد. اگر پیش از تراضی برای تعیین مهریه، نزدیکی زن و شوهر رخ دهد، مهرالمثل با نظر کارشناس دادگاه تعیین می‌شود. و رضایت مرد تأثیری در آن نخواهد داشت.
زن به محض اینکه عقد نکاح چه دائم چه موقت جاری شود؛ مالک کل مهریه خواهد شد. بنابراین زن در هر زمانی می‌تواند مهریه خود را از شوهر طلب نماید. یعنی طلب مهریه لزوماً وابسته به طلاق نمی‌باشد. همچنین تنها راه عدم برخورداری زن از مهریه این است که؛ زن مهریه‌اش را ببخشد. یعنی حتی با خیانت یا روابط نامشروع هم امکان اسقاط حق مهریه وجود ندارد.
نفقه
دیگر حق مالی زن در عقد ازدواج، نفقه می‌باشد. در عقد موقت تنها در صورتی که پرداخت نفقه شرط شود، این حق به زن تعلق می‌گیرد. اما در عقد دائم به محض جاری شدن عقد و در صورت تمکین عام و خاص زن، به وی تعلق خواهد گرفت. و نیاز به قید شرط نفقه در ضمن عقد دائم نمی‌باشد.
درصورتی که مرد باوجود شرایط کافی نفقه زن را نپردازد؛ زن می‌تواند به دادگاه دادخواست مطالبه نفقه ارائه نماید. دادگاه مرد را ملزم به پرداخت نفقه می‌کند. و اگر مرد باوجود دارایی و توانایی مالی بازهم از پرداخت نفقه سر باز زند. زن می‌تواند از شوهرش شکایت کیفری کند. و مرد را به مجازات حبس محکوم نماید.
نفقه زن شامل محل سکونت یا همان مسکنی برای زندگی، اثاثیه منزل و نیازهای متعارف زن مثل خوراک، پوشاک، بهداشت و درمان و.. است. در صورتی که مرد این موارد را برای زن فراهم نکند زن ملزم به تمکین از وی نخواهد بود. همچنین در این شرایط عدم تمکین موجب نمی‌شود که حق نفقه از زن سلب گردد.
اجرت‌المثل
اجرت‌المثل، مزد کارهایی است که زن در خانه و طی زندگی مشترک انجام می‌دهد. اما انجام این کارها شرعاً بر عهده زن نباشد و همچنین زن نیز نیت انجام رایگان آن‌ها را نداشته باشد. اجرت‌المثل در عقد موقت نیز طی شرایطی به زن تعلق می‌گیرد. مطالبه اجرت‌المثل نیز وابسته به طلاق نمی‌باشد. پس هر زمان که زن بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند.
محاسبه میزان اجرت‌المثل توسط کارشناس دادگستری و بر اساس کارهای زن در طول زندگی و تعداد فرزند، اشتغال او و… انجام می‌شود. اگر زنی منزل را ترک کرده باشد (ناشزه شناخته شود) در ایامی که او منزل را ترک کرده اجرت‌المثل به او تعلق نمی‌گیرد.
ارث
ارث از جمله حقوق مالی زن در عقد دائم می‌باشد. علاوه بر زن، مرد نیز از همسرش در عقد دائم ارث می‌برد. حق ارث در عقد موقت وجود ندارد. بنابراین اگر مردی زودتر از همسرش فوت کند، زن از اموال متوفی ارث خواهد برد. و حتی می‌تواند مهریه و نفقه خود را از اموال به‌جامانده همسرش طلب کند.
سهم زن از اموال به‌جامانده از شوهرش در صورت وجود فرزند از شوهر یک‌هشتم اموال متوفی است. و در صورت عدم وجود فرزند شوهر، یک‌چهارم از اموال متوفی می‌باشد.
تصنیف اموال
تصنیف اموال یعنی نصف دارایی مرد هنگام طلاق به زن تعلق می‌گیرد. این حق به عنوان سهم زن از زندگی مشترک برای او در نظر گرفته‌شده است. اما تصنیف اموال دارای شرایطی است. اول آن که مرد باید هنگام عقد این شرط را بپذیرد.
شرط دوم اینکه مرد با تمایل خودش زن را طلاق دهد. یعنی اگر زن دادخواست طلاق دهد تصنیف اموال انجام نمی‌شود. سوم اینکه اموال مورد نظر برای تقسیم را بعد از ازدواج و در طول زندگی مشترک کسب کرده باشد. بنابراین برخلاف مهریه، نفقه و اجرت‌المثل، تصنیف اموال منوط به وقوع طلاق می‌باشد.
حق بهره‌مندی از مستمری شوهر چیست ؟
علاوه بر 5 حق مالی ذکرشده در قبل، که طی اجرای عقد ازدواج ایجاد می‌گردد. یک حق مالی دیگر نیز برای همسران دائم افراد مستمری‌بگیر وجود دارد. بنابراین حق بهره‌مندی از مستمری شوهر زمانی رخ می‌دهد که ابتدا شوهر مستمری‌بگیر باشد و دوم اینکه شوهر فوت کند. می‌توانیم بگوییم که بهره‌مندی از این حق همانند بهره‌مندی از ارث است.
سهم زن از مستمری شوهرش، 50 درصد از حقوق متوفی می‌باشد. با ازدواج مجدد زن این حق از بین نمی‌رود. حال اگر متوفی چند همسر دائم داشته باشد. هر یک به صورت جداگانه 50 درصد از حقوق را دریافت نمی‌کنند. بلکه همان 50 درصد از حقوق متوفی میان همسران وی به تساوی تقسیم می‌شود.
سؤالات متداول
حقوق مالی زن در زندگی مشترک چیست ؟
حقوق مالی زن در زندگی مشترک شامل 5 حق مختلف می‌شود: مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، تصنیف اموال و ارث. علاوه بر این 5 حق، حق بهره‌مندی از مستمری شوهر نیز برای برخی زنان وجود دارد.
حق بهره‌مندی از مستمری شوهر چه شرایطی دارد ؟
حق بهره‌مندی از مستمری شوهر زمانی رخ می‌دهد که ابتدا شوهر مستمری‌بگیر باشد و دوم اینکه شوهر فوت کند.