اختلال شخصیت مرزی یکی از انواع اختلالات شخصیت است که ویژگی اصلی آن بی‌ثباتی در رفتارها و روابط بین فردی است و این بی‌ثباتی یکی از دلایل نام‌گذاری این اختلال به‌عنوان (مرزی) می‌باشد. درست همانند سایر اختلالات شخصیت این بیماران نیز بینشی نسبت به وضعیت خود ندارند و معمولاً این اطرافیان هستند که دچار مشکلات روحی بسیاری خواهند شد. با این‌حال ویژگی‌های این اختلال می‌تواند مشکلات بسیاری را در زندگی فرد ایجاد کرده و او را مستعد بروز بیماری‌هایی نظیر افسردگی یا حتی آسیب زدن به خود نماید. ما در این مطلب راجع به اختلال شخصیت مرزی و ویژگی‌های آن صحبت خواهیم کرد. درصورتیکه در اطراف شما فردی نشانه‌های این اختلال را نشان می‌دهد و یا برخی از این نشانه‌ها را در خود احساس می‌کنید بهتر است هرچه سریع‌تر از یک متخصص کمک بگیرید.
اختلال شخیصت مرزی چیست؟
اختلال شخصیت مرزی نیز یکی از انواع اختلالات شخصیت است که مشخصه اصلی آن بی‌ثباتی، رفتارهای تکانه‌ای و نداشتن اصول مشخص در زندگی است. تاکنون مطالعه‌ای در ارتباط با شیوع دقیق این اختلال نشده است. اما تخمین زده می‌شود که نسبت ابتلا در زنان دو برابر مردان است.
به‌طورکلی اختلالات شخصیت به معنای برخی ویژگی‌های رفتاری هستند که از آنچه جامعه به‌عنوان معیار تعیین می‌کند فاصله دارند اما خود فرد بینش و آگاهی نسبت به رفتار نامناسبش نداشته و اطرافیان را مقصر اصلی مشکلات خود می‌داند.
ویژگی‌های شخصیتی نامناسب در این افراد باعث خواهد شد که آنها مشکلات بسیاری ازجمله طرد در روابط عاطفی را تجربه کنند. علاوه بر این به‌طور میانگین افرادی که دارای اختلال شخصیت مرزی هستند نسبت به جمعیت عمومی به میزان بیشتری به مصرف الکل و مواد مخدر روی می‌آورند و میزان ابتلا به افسردگی در این افراد هم به نسبت جمعیت عمومی بالاتر است. با توجه به این مسائل و همین‌طور مشکلات روحی که برای اطرافیان افراد مبتلا به این اختلال پیش می‌آید بهتر است هرچه سریع‌تر اقدامات درمانی برای فرد و نزدیکان وی شروع شود.
علل اختلال شخصیت مرزی
همانند سایر اختلالات روانی، ایجاد اختلال شخصیت مرزی هم با عوامل زیستی-روانی و اجتماعی ارتباط دارد. مطالعاتی که روی دوقلوها انجام شده نشان می‌دهد که این اختلال می‌تواند به ارث برده شود. همچنین برخی مطالعات تغییراتی را در بخش‌هایی از مغز شخصیت‌های مرزی مشاهده کرده‌اند که مسئول تنظیم هیجان و پرخاشگری هستند. همچنین برخی تحقیقات از عملکرد نادرست برخی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین صحبت می‌کنند. بااین‌حال علاوه بر آمادگی‌های زیستی برخی عوامل محیطی و فردی مانند کودکی پرتنش، سوء استفاده جنسی و یا تفکراتی مانند ترس از تنهایی و طرد شدن با اختلال شخصیت مرزی ارتباط دارد. طلاق والدین، دلبستگی ناایمن در کودکی، درگیری های شدید بین والدین و… برخی از عوامل موثر در شکل گیری اختلال شخصیت مرزی هستند.
نشانه‌های اختلال شخصیت مرزی
برخی نشانه‌های رفتاری دائماً در زندگی شخصیت‌های مرزی تکرار خواهد شد و شما می‌توانید این نشانه‌ها را به‌عنوان هشداری برای بررسی‌های بیشتر در نظر بگیرید. البته به این موضوع توجه داشته باشید که تشخیص گذاری دقیق این اختلال صرفاً می‌بایست زیر نظر روانشناس متخصص و با استفاده از آزمون‌های روان‌شناختی و مشاهدات بالینی صورت بگیرد. نشانه‌های رفتاری این اختلال به شرح زیر است.
💠هراس از طرد شدن
ترس از خواستنی نبودن و کنار گذاشته شدن از جانب اطرافیان یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های بیماران شخصیت مرزی است. این ترس باعث خواهد شد که آنها رفتارهای ساده‌ای مانند عدم وجود ارتباط چشمی در سرتاسر یک مکالمه و یا لغو قرار ملاقات از جانب یک دوست را نیز به‌عنوان دلیلی برای طرد شدن از جانب دیگران تلقی کرده و نسبت به آن واکنش شدیدی نشان دهند. به همین خاطر شما غالباً الگویی از توجه‌طلبی و یا پرخاش نسبت به نادیده گرفتن را در این افراد مشاهده خواهید کرد که می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات بسیاری ازجمله افسردگی در این افراد شود.
💠روابط ناپایدار و بی‌ثبات
شخصیت‌های مرزی معمولاً دیدگاه و اصول ثابتی نسبت به مسائل مختلف ندارند و این موضوع باعث خواهد شد که آنها در روابط اجتماعی نیز ثبات چندانی نداشته باشند. یک شخصیت مرزی معمولاً برای مدتی با یک فرد بسیار دوستانه و صمیمی برخورد می‌کند و ناگهان بدون هیچ دلیلی ارتباط خود را با او کاملاً از بین خواهد برد.
💠تغییرات خلقی سریع
بی‌ثباتی یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های اختلال شخصیت مرزی است و به همین خاطر اطرافیان این بیماران آنها را به‌عنوان افراد نامتعادل و غیرقابل‌پیش‌بینی می‌شناسند که هر لحظه ممکن است احساساتشان دچار تغییر شود. این افراد معمولاً نوسانات جدی و ناگهانی را از یک حالت خلقی به سایر حالات تجربه می‌کنند. برای مثال ممکن است یک روز بسیار شاد و فردای آن روز غمگین یا پرخاشگر باشند.
💠رفتارهای خطرناک
رفتارهای بدون فکر و ناگهانی که در اصطلاح به آنها رفتارهای تکانه‌ای گفته می‌شود یکی از ویژگی‌های اختلال شخصیت مرزی است. این ویژگی باعث می‌شود که آنها به رفتارهای پر‌خطری مانند رانندگی‌های پرسرعت، روابط جنسی پرخطر و یا مصرف مواد مخدر روی بیاورند. به همین خاطر احتمالاً شما در زندگی افراد مبتلا به این اختلال سابقه حداقل یک مورد درگیری با مراجع قانونی را خواهید دید. این درگیری‌ها یکی از اصلی‌ترین دلایلی هستند که نیاز به درمان این اختلال را گوشزد می‌کنند.
💠آسیب به خود و خودکشی
آسیب به خود و یا خودکشی یکی از پرتکرارترین رفتارها در اختلال شخصیت مرزی هستند. البته این رفتارها در اکثر مواقع فاقد یک قصد و نیت جدی هستند و بیشتر با هدف جلب‌توجه اطرافیان صورت خواهند گرفت. آسیب زدن به خود معمولاً با هدف تحت تأثیر قرار دادن دیگران و جلوگیری از طرد شدن توسط آنها صورت می‌گیرد.
تشخیص اختلال شخصیت مرزی
در حال حاضر تنها روش تأییدشده برای تشخیص این اختلال استفاده از ملاک‌ها و معیارهای مشخص‌شده در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی است. ما در ادامه به ملاک‌های موجود در این راهنما اشاره خواهیم کرد.
اختلال شخصیت مرزی به‌عنوان الگویی از بی‌ثباتی در خودانگاره، عواطف و روابط میان فردی است که معمولاً در یکی از حالت‌های زیر بیشتر خود را نشان خواهد داد.
- تلاش بیش‌ازحد برای جلوگیری از طرد شدن
- روابط میان فردی بی‌ثبات که مشخصه اصلی آن نوسان بین دو حد افراطی آرمانی‌سازی و بی‌ارزش کردن طرف مقابل است
- وجود مشکلات جدی در احساس هویت یا خودانگاره
- حداقل در دو زمینه مختلف رفتارهایی وجود دارد که می‌تواند باعث آسیب دیدن فرد شود (خوردن بیش‌ازحد؛ اعتیاد؛ رانندگی پرخطر و….)
- تهدید به خودکشی یا انجام رفتارهای آسیب زدن به خود
- احساس خلأ و پوچی
- افکار بدبینانه یا پارانویای گذرا در برخورد با استرس شدید
- دشواری در کنترل عصبانیت
اختلال‌های روانی مرتبط با اختلال شخصیت مرزی
مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی به نسبت سایر افراد با احتمال بیشتری به اختلالات روانی زیر دچار می‌شوند. این اختلالات معمولاً به‌عنوان نتیجه و عاقبت ویژگی‌های اصلی این اختلال بروز پیدا می‌کنند و می‌توانند دلیلی برای مراجعه بیمار به مراکز درمانی باشند.
🔵افسردگی
احساس دوست‌داشتنی نبودن و نداشتن روابط عاطفی باثبات یکی از موضوعاتی است که می‌تواند باعث بروز افسردگی در شخصیت‌های مرزی باشد. این افراد معمولاً ترس شدیدی از تنها ماندن دارند و درعین‌حال ویژگی‌های شخصیتی آنها باعث طرد شدن توسط دیگران خواهد شد. این موضوع می‌تواند باعث بروز افسردگی در مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی باشد.
🔵اضطراب
وجود رفتارهای تکانه‌ای می‌تواند عواقب بسیاری مثل درگیری‌های قانونی را به همراه داشته باشد؛ علاوه بر این ترس از طرد شدن و از دست دادن اطرافیان و یا بی‌ثباتی که در شخصیت مبتلایان به اختلال مرزی وجود دارد می‌تواند دلیلی برای بروز اضطراب در فرد باشد. به‌طورکلی اضطراب در شرایطی ایجاد خواهد شد که فرد از ثبات و قابل پیش‌بینی بودن دور باشد و این موضوع یکی از اصلی‌ترین مشکلات بیماران مرزی است.
🔵اعتیاد
همان‌طور که گفته شد یکی از رفتارهای تکانه‌ای که در اختلال شخصیت مرزی دیده می‌شود مصرف مواد مخدر است. این موضوع می‌تواند باعث بروز اعتیاد در فرد شده و حتی مشکلاتی مانند مسمومیت با مواد مخدر را به همراه داشته باشد. افراد مبتلا به شخصیت مرزی بیشتر در معرض مصرف مواد مخدر و اعتیاد هستند. به طور کلی بروز رفتارهای پرخطر در آنها مشاهده می‌شوند.
⭕باورهای غلط در مورد اختلال شخصیت مرزی
به دلیل اینکه افراد شناخت درستس از این اختلال ندارند؛ تصورات اشتباهی در مورد شخصیت مرزی صورت می‌گیرد. برخی از آنها شامل موارد زیر می‌شوند.
شخصیت مرزی قابل درمان نیست. این اختلال کاملا قابل درمان و کنترل بوده که در ادامه روش های موثر برای درمان آن را ذکر خواهیم کرد.
همه افراد مبتلا به شخصیت مرزی، در کودکی مورد تجاوز قرار گرفته اند.
شخصیت مرزی همان اختلال دوقطبی است و در کودکان و نوجوانان رخ نمی‌دهد. برای آشنایی با اختلال دوقطبی کلیک کنید.
اختلال شخصیت مرزی فقط در زنان مشاهده می‌شود. آمار بالای ابتلای زنان، به معنای دچار نشدن مردان به این اختلال روانی نیست.
درمان اختلال شخصیت مرزی
اگرچه مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی بینشی نسبت به اختلال خود ندارند و به همین خاطر معمولاً برای درمان مراجعه نمی‌کنند، با این‌حال مشکلات و بیماری‌هایی که همراه با این اختلال ایجاد خواهد شد می‌تواند دلیلی برای مراجعه آنها به مراکز روانشناسی باشد. همچنین ممکن است این بیماران به درخواست اطرافیان برای درمان مراجعه کنند. آنها معمولا با دلایلی چون شکست در رابطه عاشقانه، خیانت، افسردگی و اضطراب خودشان به درمانگر مراجعه می‌کنند.
در واقع به هر علتی هم که آمده باشند، بدون دریافت درمان های مربوط شخصیت های مرزی مشکل به طور ریشه ای حل نخواهد شد. از جمله روش های درمانی موثر می توان به موارد زیر اشاره کرد؛ رفتاردرمانی دیالکتیک، درمان شناختی رفتاری، رواندرمانی، گروه درمانی، خانواده درمانی و در بعضی موارد دارو درمانی. برای آشنایی بیشتر با روش های درمان شخصیت مرزی کلیک کنید.
سخن پایانی
اختلال شخصیت مرزی، یکی از انواع اختلالات شخصیت است که شدت های مختلفی دارد. تحقیقات حاکی از آنند که افرادی که برای درمان شخصیت مرزی به یک برنامه اصولی و ثابت پایبند هستند؛ سریع تر درمان می‌شوند و کمتر احتمال دارد که بیماری آنها دوباره بروز کند. به همین دلیل باید برای شروع درمان، حتما از یک متخصص کمک بگیرید و به آن پایبند باشید. الگو ها و عوامل احساسی خود را با کمک یک روانشناس شناسایی کرده و برای درمان اقدام کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه شخصیت مرزی می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی از طریق شماره 02191002360 و یا از طریق تلفن ثابت با شماره 9099070354 جهت ارتباط با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
به‌طورکلی این افراد نیاز به بستری در بیمارستان ندارند. اما درصورتیکه شدت اختلال زیاد باشد و روش‌های رایج درمانی مؤثر واقع نشود، تنها گزینه بستری کردن در بیمارستان روزانه است. بستری در بیمارستان روزانه شامل یک دوره رواندرمانی فشرده است، بااین‌حال این افراد نیاز به بستری کامل در طول شبانه‌روز ندارند.