دوست خیالی کودکان برای بسیاری از والدین تبدیل به موضوعی چالش‌برانگیز می‌شود. آیا داشتن دوست خیالی برای کودک طبیعی است؟ نسبت به دوست خیالی فرزندمان چطور واکنش نشان بدهیم؟ این‌ها مهم‌ترین سؤالاتی هستند که والدین با آن مواجه می‌شوند. متخصصین روانشناسی کودک معتقدند بسیاری از کودکان تا پیش از 8 سالگی برای خود دوستانی خیالی انتخاب می‌کنند. این دوستان بسته به تخیلات و علایق کودک می‌توانند ظاهر و توانایی‌های متفاوتی داشته باشند. دوست تخیلی کودک شما باعث خواهد شد تا او توجه به مسائل از زاویه‌ای دیگر را تمرین کند و همین‌طور در بسیاری از دشواری‌های روحی برای او آرامش به همراه خواهد آورد. بااین‌حال دوست خیالی گاهی نیز می‌تواند نشانه‌ای از بروز برخی مشکلات روحی باشد که بهتر است راجع به آن‌ها از یک روانشناس کودک کمک بگیرید.
دوست خیالی کودک
در حدود سنین 3 یا 4 سالگی که توانایی‌های ذهنی کودک رشد بیشتری پیدا می‌کنند آن‌ها معمولاً دوستانی خیالی را برای خود انتخاب خواهند کرد. این دوست خیالی می‌تواند بدون هیچ مرز و محدودیتی ظاهر و توانایی‌های مختلفی داشته باشد. دوست خیالی فرزند شما معمولاً برای مدتی تبدیل به یکی از اعضای خانواده شده و در کنار فرزند شما غذا می‌خورد یا تلویزیون تماشا می‌کند. حتی ممکن است گاهی فرزند خود را در حال مراقبت از وی و تذکر دادن برخی مسائل به او بیابید. این رفتارها نشان می‌دهد که فرزند شما در حال آزمایش مطالبی است که از شما یا محیط اطراف آموزش دیده است.
داشتن دوست خیالی به‌خودی‌خود موضوع نگران‌کننده‌ای نیست و حتی می‌تواند باعث رشد قوه تخیل و فراشناخت در کودک شود. دوست خیالی معمولاً در شرایط پراضطراب نیز همراه او خواهد بود و این می‌تواند تحمل برخی موقعیت‌ها را برای فرزندتان راحت‌تر کند. برای آشنایی با علل خیال پردازی کودکان کلیک کنید.
مزایای داشتن دوست خیالی برای کودکان
داشتن دوست خیالی یک روند طبیعی در جریان رشد کودک است و به‌ویژه در سنین پیش از دبستان که روابط اجتماعی کودک محدودتر است بیشتر دیده می‌شود. داشتن دوست خیالی می‌تواند باعث بروز نقاط مثبتی در رشد کودک نیز باشد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
1. توجه به نظرات دیگران
دوست خیالی فرزند شما درست مانند یک شخصیت واقعی نیاز به غذا، استراحت و تفریح دارد. آن‌ها حتی احساسات مختلف را نیز تجربه می‌کنند و گاهی نیاز دارند تا مورد مراقبت قرار بگیرند. این موضوع باعث می‌شود کودک شما به‌تدریج توانایی در نظر گرفتن دنیا از دید دیگران را به دست آورد. برای مثال در شرایطی که دوست خیالی فرزندتان بیمار شده و او در حال عیادت یا مراقبت از اوست، در حقیقت در حال تمرین این قاعده اجتماعیست که در شرایط بیماری دیگران باید به آن‌ها کمک کند. درنتیجه او در آینده و در جریان زندگی واقعی نیز خواهد توانست احساسات و خواسته‌های دیگران را در نظر گرفته و رفتار خود را متناسب با شرایط تغییر دهد. این موضوع باعث رشد هوش هیجانی در فرزند شما خواهد شد.
2. احساس امنیت
همراهی دوست خیالی باعث خواهد شد تا آن‌ها در شرایط مختلف شجاعت بیشتری از خود نشان دهند و به‌نوعی احساس کنند که تنها نیستند. برای مثال کودکی که در مطب پزشک دوست خیالی را نیز همراه خود می‌آورد یا برای فرار از ترس تاریکی شب‌ها در کنار دوست خیالی می‌خوابد، به‌نوعی اضطراب خود از شرایط موجود را کاهش می‌دهد. در برخی مواقع کودک ناراحتی‌ها و خواسته‌های خود را نیز با دوست خیالی در میان می‌گذارد و این باعث تخلیه هیجانات منفی وی خواهد شد.
3. دوست خیالی کودکان | رشد خلاقیت
تخیل کردن دوست خیالی تا حد زیادی باعث قوی‌تر شدن خلاقیت کودک می‌شود. آن‌ها می‌توانند هر توانایی یا ظاهری را برای دوست خود در نظر بگیرند و این موضوع می‌تواند رشد خلاقیت در آن‌ها را شکوفا کند. شما می‌توانید با پرسیدن سؤالاتی راجع به ظاهر، علایق یا رفتارها و توانایی‌های دوست خیالی فرزندتان او را متوجه ابعاد مختلف کرده و ذهن وی را درگیر افزایش جزئیات دوست خیالی یا به عبارتی خلاقیت وی نمایید.
برای آشنایی بیشتر با دنیای کودکان کلیک کنید.
واکنش به دوست خیالی
یکی از سؤالات والدین هنگامی‌که متوجه دوستان خیالی فرزندشان می‌شوند این است که نسبت به این موضوع چطور واکنش نشان دهیم؟ در اولین قدم توجه داشته باشید که نیازی نیست به این موضوع واکنش خاصی نشان دهید. تا پیش از اینکه فرزندتان با شما راجع به دوست خیالی خود صحبت کند نیازی به اینکه شما دراین‌باره با او صحبت کنید نیست.
در حقیقت شما صرفاً زمانی باید به این موضوع واکنش نشان دهید که فرزندتان دوستش را به شما معرفی کرده باشد یا ارتباط آن‌ها به‌نوعی قوانین شما را نقض کرده باشد. برای مثال هنگامی‌که کودک اتاقش را به هم ریخته و می‌گوید دوست خیالی این کار را کرده. در چنین شرایطی شما باید نسبت به دوست خیالی واکنش نشان دهید اما بهتر است در واکنش خود به برخی نکات توجه داشته باشید.
1. انکار نکنید
برخی از والدین هنگامی‌که با دوست خیالی فرزندشان آشنا می‌شوند، سعی می‌کنند کودک را وادار به‌واقع بینی کنند و به همین خاطر به وی گوشزد می‌کنند که دوستش وجود ندارد. حتی ممکن است کودک را به سبب داشتن دوست خیالی مسخره یا تحقیر کنند. توجه داشته باشید که کودکان به‌صورت عادی قادر به تشخیص جهان واقعی و خیالی از یکدیگر هستند و به‌خوبی می‌دانند که دوست خیالی در ذهن آن‌ها زندگی می‌کند. بااین‌حال به هر دلیلی آن‌ها تمایل دارند که این دوستی را برای خود ایجاد کنند و انکار این موضوع توسط شما می‌تواند باعث ناراحتی کودک شود. درنتیجه سعی کنید تا جای ممکن برخوردتان به این شکل باشد که گویی فرزندتان از یک دوست واقعی صحبت می‌کند.
2. سؤال کنید
همان‌طور که گفته شد صحبت کردن شما با کودک راجع به دوست خیالی باعث تقویت خلاقیت وی می‌شود. به همین خاطر بهتر است تا جای ممکن و به فراخور صحبت‌هایی که کودک مطرح می‌کند از او راجع به دوست خیالی سؤال کنید. این کار علاوه بر تمرین خلاقیت، مهارت‌هایی نظیر صحبت کردن را نیز در کودک شما بهبود می‌بخشد.
3. شخصیت‌ها را به‌جای هم قرار ندهید
گاهی کودکان به دنبال اینند که با انداختن تقصیرات به گردن دوست خیالی از تنبیه یا هر موضوع ناخوشایند دیگری شانه خالی کنند. به همین خاطر ممکن است آن‌ها دوست خیالی را مسئول بسیاری از رفتارهای نامناسب خود بیان کنند. سعی کنید در چنین شرایطی به کودک گوشزد کنید که او و دوستش هیچ‌یک اجازه انجام این رفتار را نداشته و باید آن را جبران کنند. برای مثال اگر کودک معتقد است دوست خیالی بوده که اتاق را به‌هم ریخته به او بگویید دوست خیالی نیز مانند خود کودک موظف است اتاق را مرتب نگه دارد و سپس از او بخواهید به دوستش برای جمع‌آوری کمک کند.
4. دوست خیالی کودکان | برنامه‌ریزی کنید
با برنامه‌ریزی‌های مناسب برای اوقات فراغت کودک باعث خواهید شد که او زمان بیشتری را در دنیای واقعی و در کنار دوستان حقیقی بگذراند. این کار باعث خواهد شد تا فرزندتان کمتر در دنیای خیالی خود غرق شود و آنچه را یاد گرفته در محیطی واقعی مورد ارزیابی قرار دهد.
محتوای بیمارگونه دوست خیالی
اگرچه داشتن دوست خیالی موضوعی طبیعی و بسیار رایج میان کودکان است اما بااین‌حال گاهی اوقات نیز بهتر است این موضوع را با یک مشاور کودک در میان بگذارید. در ادامه برخی از زنگ خطرهایی که باید به آن‌ها توجه داشته باشید را بیان خواهیم کرد.
1. دوستی طولانی‌مدت
دوستان خیالی معمولاً با آغاز سنین مدرسه فراموش می‌شوند و فرزند شما در اولین تجربه اجتماعی دوستان جدیدی پیدا خواهد کرد. به همین خاطر اگر پس از 8 یا حداکثر 9 سالگی متوجه شدید که فرزند شما همچنان با دوست خیالی خود در ارتباط است، راجع به این موضوع با یک متخصص مشورت کنید. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
2. دوست خیالی کودکان | میل به انزوا
بسیاری از کودکانی که دوست خیالی دارند در شرایطی که وارد یک جمع می‌شوند به‌راحتی می‌توانند با سایرین ارتباط برقرار کنند؛ اما اگر احساس می‌کنید فرزندتان ترجیح می‌دهد اوقات خود را به‌تنهایی و با دوستان خیالی بگذراند بهتر است به این موضوع کمی جدی‌تر توجه داشته باشید. این موضوع می‌تواند نشانه برخی مشکلات نظیر ناتوانی در برقراری روابط اجتماعی و احساس معذب بودن در جمع باشد.
3. زمان شروع دوستی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در ارتباط با دوست خیالی باید به آن توجه داشته باشید این است که دوستی میان فرزند شما و دوست خیالی‌اش از چه زمانی شروع شده است؟ اگر این رابطه به دنبال یک اتفاق ناراحت‌کننده افتاده، این موضوع می‌تواند به این معنا باشد که کودک نیاز به دریافت توجه و مراقبت روحی دارد.
4. ناراحتی کودک
درصورتی‌که فرزند شما از دوست خیالی خود ناراحت است، از او می‌ترسد و یا بیان می‌کند که دوست خیالی از وی می‌خواهد کارهایی را انجام دهد، بهتر است دراین‌باره حتماً با یک روانشناس کودک صحبت کنید. توجه داشته باشید که اگر کودک صرفاً برای فرار از تنبیه و شانه خالی کردن از بار مسئولیت دوست خیالی را مقصر جلوه می‌دهد دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و صرفاً باید قاطعانه برخور‌د کنید.
5. کیفیت رابطه
ماهیت ارتباط میان دوست خیالی و کودک اطلاعات بسیاری را در اختیار شما خواهد گذاشت. برای مثال اگر کودک همواره خود را برتر از دوست خیالی نشان می‌دهد، دوستش را تحقیر می‌کند یا نگاهی از بالا به پایین نسبت به وی دارد این‌ها می‌توانند نشانه‌ای برای ناراحتی کودک از برخی رفتارهایی باشند که در محیط خانواده با آن‌ها مواجه بوده است. به‌طورکلی هنگامی‌که احساس می‌کنید ارتباط کودک و دوست خیالی یک الگوی تکرارشونده پیداکرده (برای مثال پرخاشگری‌های دائم نسبت به دوست خیالی) بهتر است با یک متخصص دراین‌باره صحبت کنید. برای آشنایی بیشتر با روانشناسی کودک کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02191002360 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی ذهن نو تماس حاصل نمایید.