این روزها در میان مردم جامعه استفاده از فضای مجازی برای انجام امور روزمره، بسیار عادی شده است. اما اگر حضور در فضای مجازی بدون مراقب و با سهل‌انگاری باشد. برای کاربران فضای مجازی و اینترنت پیامدهای ناگواری را به دنبال می‌آورد. یکی از پیامدهای مخرب در صورت استفاده سهل‌انگارانه و بدون مراقبت از فضای مجازی؛ جعل هویت کاربران اینترنتی است. در ادامه این مطلب قصد داریم به مسئله سوءاستفاده از نام افراد و جعل هویت در فضای مجازی بپردازیم.
جعل هویت در فضای مجازی چیست ؟
مقصود از جعل هویت در فضای مجازی این است. که فردی خود را جای شخص حقیقی دیگری جا بزند و از نام و اطلاعات شخصی وی استفاده کند. اطلاعات شخصی یک فرد شامل نام و نام خانوادگی، اثرانگشت و کلیه مواردی می‌شود که یک فرد را از دیگری متمایز می‌نماید. این اطلاعات و ویژگی‌ها هویت یک فرد را می‌سازند. به این ترتیب اگر فردی در فضای مجازی با هویت یک کاربر دیگر، فعالیت نماید درواقع هویت کاربر اینترنتی را جعل نموده است.
به این نکته توجه داشته باشید که تعداد زیادی از افراد در فضای مجازی با اسم مستعار یا جعلی فعالیت می‌نمایند. این عمل جعل هویت محسوب نمی‌شود. تنها زمانی که یک فرد از نام و نام خانوادگی یا تصویر یک شخص دیگر بدون اجازه او استفاده نماید و وانمود کند که آن شخص است. در این صورت جعل هویت در فضای مجازی رخ می‌دهد که جرم محسوب می‌شود. البته جعل به روش‌های مختلفی انجام می‌گیرد. جعل هویت می‌تواند به صورت حضوری، آنلاین یا تلفنی انجام شود. به هر صورت اگر جعل هویت به موقع تشخیص داده نشود. پیامدهای ناگواری برای صاحب اصلی هویت به دنبال می‌آورد.
جرم و مجازات جعل هویت در فضای مجازی
عمل جعل هویت در فضای مجازی مطابق قانون ایران جرم به‌حساب می‌آید و مجازات دارد. همان‌طور که گفتیم جعل هویت یعنی فردی خودش را فرد دیگری جا بزند و از اطلاعات هویتی وی استفاده کند. هنگامی که با استفاده از هویت دیگران مطالبی را به‌جای آن‌ها در فضای مجازی به انتشار بگذارند. و به این طریق با آبرو و حیثیت افراد بازی کنند یا اخبار و شایعه‌های جعلی پخش نمایند. یا اینکه با استفاده از هویت دیگران در فضای مجازی اقدام اخاذی از آَشنایان و دوستان فرد اصلی نمایند. اقدام مجرمانه انجام دادند و این عمل ایشان پیگرد قضایی دارد.
مسئله جعل هویت در فضای مجازی در قانون جرائم رایانه‌ای و در مواد متعددی ذکر و تعریف شده است. انواع مختلفی از جعل هویت در فضای مجازی وجود دارد که هر یک از آن‌ها قابل پیگرد قانونی است. و مرتکب محکوم به مجازات می‌شود.
قانون جرائم رایانه و جعل هویت در فضای مجازی
در قانون جرائم رایانه‌ای در موارد متعددی به مسئله جعل هویت در فضای مجازی و اینترنت اشاره می‌شود. مطابق ماده 744 قانون جرائم رایانه افرادی که از عنوان و مقام شخص دیگری استفاده کنند. و بدین ترتیب با ساخت تصاویر قلابی آبرو و حیثیت فرد را ببرند. محکوم به حبس به مدت 91 روز تا 2 سال می‌شوند. و یا به پرداخت 5 میلیون تا 40 میلیون تومان جریمه نقدی محکوم می‌گردند. همچنین در مواردی که جرم به شکل شدیدتری رخ دهد و آثار آن بیشتر باشد مرتکب به هر دو نوع مجازات محکوم خواهد شد.
علاوه بر ماده 744 در ماده 745 همین قانون آمده است. که اگر فردی تصاویر خصوصی یا خانوادگی شخص دیگر را بدون اخذ رضایت صاحب آن منتشر نماید. و این تصاویر را در دسترس افراد دیگر قرار دهد. به طوری که صاحب اصلی تصویر راضی نباشد و آبروی او به خطر بیافتد. آنگاه مجازات مرتکب حبس از 91 روز تا 2 سال می‌باشد. یا جریمه نقدی از 5 میلیون تا 40 میلیون تومان خواهد بود. و همانند ماده قبل در برخی شرایط نیز هر دو مجازات برای مجرم تعیین می‌شود.
جعل هویت در اینستاگرام و شبکه‌های اجتماعی چیست ؟
عمل جعل هویت در اینستاگرام یا دیگر شبکه‌های اجتماعی یعنی یک فرد با اطلاعات هویتی و تصاویر یک شخص دیگر حساب کاربری بسازد. و از این طریق اقدام به اخاذی، سوءاستفاده یا انتشار اطلاعات خصوصی فرد نماید. همچنین ممکن است افرادی سوءاستفاده گر خود را به‌جای افراد مشهور بزنند. و از طریق به اعتبار و آبروی آن فرد خدشه وارد نمایند یا به این وسیله از دیگران اخاذی کنند. به هر صورت باید بدانید که جعل هویت در اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی جرم محسوب می‌شود.
بر اساس ماده 13 قانون جرائم رایانه‌ای اگر فردی حساب کاربری شخص دیگری را هک نماید. یا در شبکه‌های اجتماعی خودش را جای فرد دیگر بزند. و اقدام به اخاذی و دریافت پول از دیگران نماید. باید پول را به صاحبان آن برگرداند. و همچنین به حبس از 1 تا 5 سال محکوم می‌شود. و همچنین محکوم به پرداخت جریمه نقدی از 2 تا 10 میلیون تومان می‌گردد.
جلوگیری از جعل هویت در فضای مجازی
برای اینکه از جعل هویت خود توسط افراد سودجو پیشگیری نمایید بهتر است به این نکات توجه کنید:
اول؛ کلیک بر روی ایمیل‌هایی حاوی لینک ناشناس، ممنوع است. مگر زمانی که از هویت فرستنده یا صحت اطلاعات مطمئن باشید.
دوم؛ در مواقع خرید اینترنتی و انتقال پول به درگاه پرداخت دقت کنید و از صحت آن مطمئن شوید.
سوم؛ اطلاعات شخصی خود را تا حد ممکن در سایت‌ها و پیج‌های ناشناس وارد نکنید.
چهارم؛ برای حساب‌های کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی و اطلاعات شخصی خود رمز عبور مناسب انتخاب کنید. سعی کنید از رمز متفاوت برای هر یک از حساب‌های کاربری خود استفاده کنید.
پنجم؛ در صورتی که هرگونه پیام تهدیدآمیز دریافت نمودید بلافاصله آن را گزارش دهید.
ششم؛ با افرادی که در فضای مجازی با آن‌ها آشنا شدید. به راحتی صمیمی نشوید و به آن‌ها اعتماد نکنید. و اطلاعات خصوصی خود را در دسترس آن‌ها قرار ندهید.
سؤالات متداول
جعل هویت در فضای مجازی چیست ؟
اگر فردی خود را جای شخص حقیقی دیگری جا بزند و از نام و اطلاعات شخصی وی استفاده کند. به این ترتیب در فضای مجازی با هویت یک کاربر دیگر، فعالیت نماید درواقع هویت کاربر اینترنتی را جعل نموده است.
آیا جعل هویت در فضای مجازی جرم است و مجازات دارد ؟
بله جعل هویت در فضای مجازی انواع مختلفی دارد که جرم محسوب می‌شوند و متناسب با شدت جرم، مرتکب به مجازات‌های حبس یا جریمه نقدی و یا هردو محکوم می‌شود.