افرادی که گرفتار طرحواره عیب جویی یا معیارهای سرسختانه هستند، افرادی بسیار تلاش‌گر به نظر می‌رسند. آن‌ها معیارها و آرزوهای بلندپروازانه دارند و معتقدند برای رسیدن به آن‌ها باید تلاش زیادی کنند. معیارها و ارزش‌های آن‌ها کاملا درونی شده‌است پس برای دست‌یابی به آن‌ها مدام تلاش می‌کنند. چون معتقدند “باید” این کار را انجام دهند. به طور کلی طرحواره‌ها مجموعه‌ای از باورها و هیجانات ناسازگاری هستند که فرد را وادار به انجام کارهای ناسالم می‌کنند. و منجر به بروز آسیب‌های روانی می‌شوند.
طرحواره سرسختانه نیز مانند دیگر طرحواره‌ها آسیب‌هایی را برای فرد به همراه دارد که یکی از آن‌ها افسردگی است. به همین دلیل باید هر چه سریع‌تر فرد گرفتار مورد درمان واقع شود. برای کسب اطلاعات در زمینه روان درمانی کلیک کنید.
خصوصیات افراد مبتلا به طرحواره سرسختانه
کسانی که گرفتار طرحواره عیب جویی می‌شوند دائما احساس فشار می‌کنند. و چون به دنبال کامل بودن هستند، تلاش بسیار زیادی می‌کنند. زیربنای کارهایی که انجام می‌دهند به اضطراب شدیدی مرتبط است که به خاطر شکست در کارها احساس می‌کنند. معیارهای آن‌ها باید صددرصد برآورده شود و رسیدن به نود و پنج درصد معیارها برایشان شکست محسوب می‌شود. یکی از خصوصیات این افراد این است که مدام از خود و دیگران عیب جویی می‌کنند. احساس‌می‌کنند در حالی که کارهای عقب افتاده‌ی بسیاری دارند، زمان به سرعت می‌گذرد و همیشه وقت کم می‌آورند.
اغلب به خاطر اینکه نمی‌توانندبه همه کارهای خود برسند دچار افسردگی می‌شوند. افراد گرفتار طرحواره سرسختانه تحریک‌پذیری بالایی دارند، سریع عصبانی می‌شوند و رقابت طلب‌اند. این افراد به کار اعتیاد دارند و برای برآوردن معیارهای سرسختانه خود در زمینه‌های شغل، تحصیل، ورزش، اخلاق، هنر، سلامتی و پیروی از قوانین بی‌وقفه در حال کار و تلاش هستند. یکی دیگر از خصوصیات برجسته‌ی آن‌ها این است که بیش از حد به جزئیات دقت می‌کنند. انعطاف‌ناپذیرند و بسیار کم از موفقیت‌هایشان لذت می‌برند.
تله‌های طرحواره عیب جویی
این طرحواره خود سه تله‌ی دیگر به نام‌های تله وسواسی، موفقیت محور و جایگاه محور را در بر می‌گیرد که در ادامه هر یک را شرح داده‌ایم. هر فرد ممکن است گرفتار یک یا هر سه‌ی این تله‌ها باشد.
1. تله دائمی (وسواسی)
افراد مبتلا به تله وسواسی دلشان می‌خواهد همه چیز به بهترین شکل ممکن انجام شود و هیچ نقصی نداشته‌باشد. بسیار به جزئیات یک مسئله اهمیت می‌دهند و هر اشتباه کوچکی را نشانه شکست می‌پندارند و از آن می‌ترسند. اگر کارها به درستی انجام نشوند یا نقص داشته‌باشند، احساس سرخوردگی شدیدی آن‌ها را در بر می‌گیرد.
2. تله موفقیت‌محور
افراد گرفتار در این طرحواره به کار کردن اعتیاد دارند، در طول شبانه‌روز بیش از دوازده ساعت و هفت روز هفته را کار می‌کنند و برای رسیدن به مراتب بالای موفقیت ارزش زیادی قائل‌اند. حتی برای رسیدن به موفقیت نیازهای دیگرشان را فدا می‌کنند چرا که معتقدند باید بهترین باشند.
3. طرحواره عیب جویی | تله جایگاه محور
کسب شهرت، مقام، ثروت یا زیبایی و تلاش‌های افراطی برای رسیدن به این موضوعات مشخصه‌ی اصلی افراد گرفتار در تله جایگاه محور است. این طرحواره به نوعی حس حمله متقابل فرد نسبت به خودش یا طرد شدن از طرف جامعه را نشان می‌دهد. افراد گرفتار در این تله هیچ وقت از کارشان لذت نمی‌برند و اگر به معیارهایی که برای خود تعیین کرده‌اند نرسند، احساس شرم و ناراحتی می‌کنند. به هر جایگاهی که برسند آن را کافی نمی‌دانند و همواره به دنبال پول و مقام هستند. این افراد وضعیت روحی ناپایداری دارند و خودباوری در آن‌ها متأثر از توجه دیگران است.
ریشه یابی طرحواره سختگیرانه یا عیب‌جویی افراطی
اغلب ریشه‌ی دچار شدن به طرحواره‌ها در کودکی فرد جستجو می‌شود. والدینی که از کودکان خود توقع دارند به معیارهای سطح بالا و بیش از حد توانشان باشند، احتمالا این طرحواره را در آن‌ها ایجاد کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین ریشه‌های گرفتار شدن در این تله، رشد یافتن در شرایطی است که داشتن حس خوب و تحسین شدن تنها وابسته به شرایطی به خصوص است.
والدین تنها زمانی به کودک خود توجه و محبت می‌کردند که کارهایش را موفق و بی‌نقص انجام می‌داد. احتمالا افراد مبتلا زمانی که در کودکی به معیارهای خواسته شده نمی‌رسیدند، توسط والدین سرزنش یا تحقیر شده‌اند.
والدین برای جبران احساس نقص، طرد شدن از جمع، محرومیت یا شکست معیارهای سختگیرانه و بلندپروازانه‌ای را برای فرزندان خود مشخص کرده‌اند و همین امر منجر به بروز باورهای اشتباه در کودک شده‌است. پدر و مادر فرد مبتلا، احتمالا خود الگویی از فردی بوده‌اند که معیارهای سطح بالا و نامتوازن دارد.
راهکارهای برطرف کردن طرحواره عیب جویی یا معیارهای سرسختانه
هدف اصلی در درمان افراد درگیر این طرحواره، ایجاد تعادل بین معیارهایشان است. در جلسات درمان به فرد کمک می‌شود تا یاد بگیرد کار کمتری انجام دهد و از طرفی سعی نکند تمام کارهایش بدون نقص باشند. در این صورت از کار و زندگی‌اش هم لذت می‌برد و تعادل برقرار می‌شود.
1.معیارهای سرسختانه خود را شناسایی کنید
اولین قدم این است که از معیارهای سرسختانه خود فهرستی تهیه کنید. این موضوع بستگی به این دارد که تله شما از نوع دائمی، موفقیت محور و یا جایگاه محور باشد. فهرست شما ممکن است مواردی همچون مرتب بودن وسایل، راحتی، کار، پول، تمیز بودن، قهرمانی، زیبایی، مقام یا شهرت را در بر بگیرد. هر بخش از زندگیتان که باعث به وجود آمدن فشار و استرس زیادی می‌شود را در این فهرست یادداشت کنید.
2. به موفقیت‌ها و مزایای تلاش و کوشش خود توجه کنید
مطمئنا موفقیت مزایای بسیاری دارد. منظم بودن منجر به موفقیت و کسب جاه و مقام می‌شود و این مزایای ارزشمندی است و بسیار جذاب به نظر می‌رسد. بسیاری از آدم‌هایی که دچار طرحواره معیارهای سرسختانه هستند، موفقیت‌های بسیاری در زندگی خود کسب کرده‌اند اما از آن‌ها راضی و خوشحال نیستند. فایده‌ی داشتن شغل عالی چیست زمانی که از آن لذت نمی‌برید و وقت کافی برای خوشگذرانی و تفریح ندارید؟
3. طرحواره عیب جویی | به معایب تلاش‌های افراطی خود توجه کنید
معایب تلاش‌های افراطی شامل تمام مواردی می‌شود که شما آن‌ها را در مسیر رسیدن به هدفتان قربانی می‌کنید. مانند خوشحالی، تفریح، سلامتی و آرامش. معایب را نیز داخل فهرستتان یادداشت کنید و کیفیت جنبه‌ی احساسی زندگی خود را نیز بررسی نمایید. از خود بپرسید که معیارهای سختگیرانه شما تا چه حد بر روابط خانوادگی و دوستانه‌تان تأثیر گذاشته‌اند. پس از آن شدت این معایب و مزایا را بررسی کنید و ببینید آیا مزایای به دست آمده با معایب برابری می‌کنند؟ و آیا این همه تلاش سرسختانه و افراطی ارزشش را داشته‌است؟
4. زمانتان را مدیریت کنید
مسئله مهم در برطرف کردن طرحواره معیارهای سرسختانه، مدیریت زمان است چرا که افراد گرفتار در آن مدام وقت کم می‌آورند. می‌توانید جدول زمان‌بندی برای خود بکشید و در آن مشخص کنید که برای هر کدام از کارها و هدف‌های خود به چقدر زمان نیاز دارید. به جدول زمانی پایبند باشید و بیشتر از زمانی که برای یک کار در جدول نوشته‌اید، وقت نگذارید.
به هر درجه از موفقیت در کارتان رسیدید به آن بسنده نمایید و سعی کنید خوشحال باشید. ارزیابی کنید که این کارها چه تأثیراتی بر زندگیتان داشته‌اند. در این جدول تمام جنبه‌های زندگی خود را در نظر بگیرید و برای هر کدام وقت بگذارید. منظور این است که وسواس و کمال گرایی را کنار بگذارید و زمان زیادی را برای کارهایتان صرف نکنید.
5. رفتارتان را اصلاح کنید
بعد از زمان بندی، شروع کنید و کم کم رفتارهای خود را اصلاح نمایید؛ طوری که بتوانید نیازهای عمیق‌تر خود را نیز مورد توجه قرار دهید. ساختار زندگیتان را تا جایی که اعتدال بین معیارهای سرسختانه و تفریح و آرامش برقرار شود، تغییر دهید. سعی کنید حجم کاریتان را به مرور کاهش دهید و بیشتر به کارهای مورد علاقه و خوشگذرانی بپردازید. با وجود تمام این موارد گاه رهایی از طرحواره معیارهای سرسختانه به تنهایی و تنها با تلاش‌های خود فرد ممکن نمی‌شود. به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم از مشاور روانشناس و طرحواره درمانگر کمک بگیرید. مشاور و درمانگر با تجربه، با دید بازتری به مسئله شما نگاه می‌کند و راهکارهای لازم را در اختیارتان می‌گذارد. برای کسب اطلاعات در زمینه طرحواره درمانی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه طرحواره عیب جویی یا سرسختانه می‌توانید در هر زمان از روز برای روان درمانی با برترین متخصصان در مرکز مشاوره روانشناسی ذهن نو از طریق شماره 02191002360 تماس بگیرید.