در قانون ایران دادگاهها دسته بندی و طبقه بندی می‌شوند. این که یک دادگاه یا مرجع قضایی بتواند تمام دعاوی را بررسی نماید دور از ذهن است. هر مرجع قضایی دارای تخصص برای رسیدگی به دعوای خاصی است. از همین رو اگر یک دادگاه بخواهد به دعوایی رسیدگی کند که صلاحیت آن را ندارد از نظر قانون مورد قبول نیست. چنین دادگاهی باید دعوا را رد نماید. در این مطلب به بررسی قرار عدم صلاحیت می‌پردازیم.
صلاحیت دادگاهها و انواع آن
از نظر لغوی صلاحیت به معنای شایستگی و سزاوار بودن است. صلاحیت دادگاه به معنای این است که این دادگاه می‌تواند به این موضوع رسیدگی نماید.
طبق ماده 10 قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی بدوی به دعاوی در صلاحیت دادگاه عمومی و انقلاب می‌باشد مگر اینکه در قانون برای آن دعوا مرجع دیگری تعیین شده باشد. صلاحیت دادگاهها در دو مورد بررسی می‌شود:
1/ صلاحیت ذاتی.
2/ صلاحیت محلی.
صلاحیت ذاتی دادگاهها
1/ دعاوی حقوقی: برای تعیین مرجع صالح ابتدا به صنف، نوع و درجه دعوای مطرح شده توجه می‌شود. اصل بر این است که تمام دعاوی حقوقی باید در دادگاه‌‌های عمومی و انقلاب رسیدگی شوند مگر در موارد خاص مانند جرایم نظامیان و روحانیون. به طور مثال دعوایی مطرح می‌شود که در مورد ارتکاب تخلف در اداره مالیات است در این صورت رسیدگی به این دعوا در صلاحیت دیوان عدالت اداری است.
2/ دعاوی کیفری: برای تعیین مرجع صالح برای رسیدگی به جرم ارتکابی در ابتدا به نوع جرم و مرتکب آن توجه می‌شود. در قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه صالح برای رسیدگی به هر جرم مشخص شده است به طور مثال برای جرائمی مانند قتل دادگاه کیفری درجه یک دارای صلاحیت است.
صلاحیت محلی دادگاه
زمانی که از نظر ذاتی مشخص شد کدام دادگاه می‌تواند به این دعوا رسیدگی نماید حالا باید صلاحیت محلی مشخص گردد. در سطح کشور ایران تعداد زیادی دادگاه وجود دارد به طور مثال صدها دادگاه عمومی در استان تهران است. در همین راستا با توجه به محل اقامت اصحاب دعوا و یا محل ارتکاب جرم این که چه شعبه‌ای باید به این موضوع رسیدگی کند تعیین می‌شود.
به طور مثال اول مشخص می‌شود که این دعوا در صلاحیت دادگاه عمومی است سپس با توجه به حجم پرونده‌های شعب و سایر مسائل پرونده به دادگاه عمومی منطقه 4 ارجاع می‌گردد و این دادگاه به این دعوا رسیدگی می‌کند.
قرار عدم صلاحیت دادگاه
در ابتدا دادگاه صالح تعیین می‌شود. ولی اگر به هر دلیلی دعوا به دادگاهی ارجاع داده شد که صلاحیت رسیدگی را ندارد دادگاه قراری را صادر می‌کند و در ضمن آن اعلام می‌دارد که نمی‌تواند به این دعوا رسیدگی کند. دادگاه پرونده را برای مرجع دیگری که صلاحیت دارد ارسال می‌کند یا اینکه آن را برای دیوان عالی کشور ارسال می‌نماید تا مرجع صالح تعیین شود.
همچنین اگر خوانده دعوا متوجه عدم صلاحیت دادگاه شود می‌تواند این موضوع را تا جلسه اول دادرسی به قاضی اعلام کند.
حل اختلاف دو دادگاه بدوی در خصوص صلاحیت با دادگاه تجدید نظر استان است. اختلاف بین دو دادگاه استانی در مورد اینکه دادگاه کدام استان صلاحیت دارد باید در دیوان عالی کشور بررسی شود.
سوالات متداول
قرار عدم صلاحیت چیست ؟
قراری است که دادگاه صادر می‌کند و بر اساس آن اعلام می‌دارد که از نظر محلی یا ذاتی صلاحیت رسیدگی را ندارد که در مطلب به تفصیل توضیح داده شده است.
چه مرجعی قرار عدم صلاحیت را صادر می‌کند ؟
همان دادگاهی که پرونده به آن جا فرستاده شده است قرار عدم صلاحیت خود را صادر می‌کند و به دادگاه دارای صلاحیت ارسال می‌کند که در مطلب به تفصیل توضیح داده شده است.
برای دریافت پاسخ سوالات خود و مشاوره حقوقی در مورد قرار عدم صلاحیت می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین و تلفنی وکیل دات کام بهره ببرید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص صلاحیت، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده‌اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون صلاحیت پاسخ دهند.